Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հարկային օերնսգրքի փոփոխություններով հունվարի 1-ից անշարժ գույքի հարկը բարձրանալու է 43%-ով, 2025-ին կբարձրանա ևս 50%-ով (2024թ-ի համեմատ), 2026ին՝ 34%-ով (2025թ-ի համեմատ)։ Ստացվում է, որ 2026թ.-ին 2023թ. համեմատ անշարժ գույքի հարկը կբարձրանա 3 անգամ։ Այն լուրջ խնդիրներ կստեղծի հատկապես Երևանի կենտրոնում բնակարաններ և ոչ բավարար եկամուտներ ունեցողների համար։ Հիմնարար հարկման այս բազայի բարձրացման և ընդհանրապես, գործող կառավարության վարած հարկային քաղաքականության մասին Panorama.am-ը   զրուցեց ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանի հետ։

Թ. Ավետիսյան-Գույքահարկի մասով առիթ ունեցել եմ բազմաթիվ անգամներ ասելու, որ այն ընդունելի մոտեցում չէ։ Օրինագիծը ժամանակին բերեցին հարուստների մեծ գույքերը իբր հարկելու քողի տակ, բայց այն այդպես չէ, քանի որ, եթե իրենք ուզում էին հարստությունը կամ շքեղ առանձնատները հարկեին, ապա կարող էին շատ երկրների նման ուղղակի այդ բարձրաժեք գույքի նկատմամբ դնեին համեմատաբար բարձր հարկեր, բայց ոչ՝ ողջ հանրության համար։ Փաստացի իր ծնողներից, պապերից ժառանգած մարդու կենտրոնի բնակարանի համար այնպիսի բարձ գույքահարկ է գոյանում, որ շատերը, այս տարի առավել նկատելի կլինի, ստիպված պետք է իրեն գույքը վաճառեն։ Այդ բարձր հարկը 43 %-ը միջին աճն է, բայց կենտրոնում բնակվող մեր հայրենակիցների վրա էապես էլ ավելի է զգացվելու բարձրացումը և սա ընդունելի մոտեցում չէ։

Այս տարբերակը միայն լուծման ֆիսկալ հարց է, այսինքը՝ միայն բյուջե եկամուտներ տանեն։ Սա հենց իրենց՝ իշխանություններին է հակասում։ Հիշում ենք, թե ինչպես օրվա իշխանություններն ասում էին՝ քաղաքացին տուգանքի և հարկման մատերիալ չեն, բայց իրականում և՛ տուգանքներն են բարձրացել և՛ դրանց կիրառման ոլորտներն ու ուղղություններն են շատացել։ Ինչպես արդեն նշեցի, սկզբունքը հետևյալն է ՝ ընդհանուր հարկման բեռը քաղաքացիների վրա ավելանում է՝ ուղղակի և անուղղակի հարկերով, այդ թվում՝ եկամտահարկ, գույքահարկ, ավելացված արժեքի հարկ, ակցիզային հարկ, իսկ այն հատվածը, որ ստանում  է բարձր շահույթներ և գերշահույթներ, իենց համար էլ՝ ընդհակառակը։ Նրանց բեռը փորձում են նվազեցնել և համահարթ, հավասար հարկային ռեժիմ ապահովել և՛ աշխատող աղքատի ահմար, և՛ հարուստի համար։

Սա սոցիալական պետությանը հարիր չէ և, ընդհանուր առմամբ, մեր օբյեկտիվ անհրաժեշտության և պահանաջներին համապատասխան քաղաքականություն չէ։ Այն համապատասխանում է միայն օրվա իշխանության քաղաքական նեղ շահերին, մանևրելուն և իրենց քաղաքական հենարանն  որոշակի ամրապնդելուն։

Առաջինը, որը բնութագրական է այս իշխանությունների հարկային քաղաքականությանը, իմ և շատ մասնագետների գնահատմամբ, ունի հակասոցիալական բնույթ։ Սոցիալական պետության մոդելը պահանջում է պրոգրեսիվ հարկման համակարգ, այսինքը՝ շատից՝ շատ հար, քիչ եկամուտից՝ ավելի քիչ հարկ սկզբունքով։

Սա օբյեկտիվորեն վերաբերելի է մեր պետությանը, տնտեսությանը, որովհետև աղքատության մակարդակը շարունակաբար բարձր է և դրանից զատ մենք ունենք էական այլ խնդիր, աշխատող աղքատների տեսակարար կշիռը աշխատողների մեջ շարունակում է կրկին բարձր մնալ։ Այստեղ մեր եկամտահարկի հարկման սկզբունքը պետք է լիներ պրոգրեսիվ հարկման սկզբունքը, բայց իրենք համահարթեցրին՝ իրենց պոպուլիստական և նեղ քաղաքական  նպակադրումներով։

Երբ պարտադիր կուտակայինի դեմ բողոք կար՝ իրենք խոստացել էին այդ համակարգը չեղարկել, բայց չարեցին, փոխարենը բարձր եկամուտ ունեցողների, այդ թվում ՏՏ ոլորտի աշխատողների եկամտահարկն էապես նվազեցրին՝ ի հաշիվ աշխատող աղքատների։ Սա հետագայում էլ շարունակվեց, իսկ հիմա իրենք բացահայտ ասում են, որ  փոքր բիզնեսի հարկային արտոնություններն են վերացնելու, զուգահեռաբար նաև փորձում են հավասար հարկման դաշտ սետեղծել խոշորների, գերխոշորների հետ և դրան գումարած փաստացի բարձրացնում են անուղղակի հարկերը և գույքահարկը։

Որոշ ոլորտներ, որոնք ավելացված արժեքի անուղղակի հարկով չէին հարկվում, դրանց ևս հետևողականորեն հարկման դաշտ են բերում, իսկ դրա բեռը քաշում է ողջ հանրությունը, այդ թվում՝ նաև աղքատները և աշխատող աղքատները, քանի որ այն բերում է գների բարձրացման և բեռը դրվում է ողջ հանրության վրա։