Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Եթե քո 16 տարեկանը լրացել է, ապա ամենայն հավանականությամբ դու ունես անձնագիր: Գուցե նույնիսկ երկուսն ունես՝ տարբեր գույների։ Քո ուղեղում վաղուց դրոշմված է, որ անձնագիրն անձը հաստատող փաստաթուղթ է։ Այսինքն, այդ փաթտաթուղթն ապացուցում է, որ դու կաս, գոյություն ունես, այս մոլորակում ապրելու պաշտոնական իրավունք ունես։ Անգամ շներն ու կատուները, որոնց բախտը տանտիրոջ հարցում բերել է, ունենում են անձնագիր։ Տեղից տեղ են ճամփորդում, տանտերերի հետ բնակության վայր փոխում. օրենքով ունեն դրա իրավունքը»,-գրում է Անուշ Պետրոսյան իր հոդվածում, որը հրապարակել է Civilnet-ը։

Իսկ երբև եղե՞լ է, որ բախվես անձնագրային խնդիրների։ Հավանաբար վիզաների հետ կապված ունեցել ես հարցեր, դիմել ես, հերթագրվել, սպասել։ Ինչքա՞ն ժամանակում է խնդիրդ լուծվել՝ մեկ շաբա՞թ, մեկ ամի՞ս, մեկ տարի՞․․․

Երբևէ պատահե՞լ է, որ մի գեղեցիկ օր քեզ հայտարարեն, որ այլևս որևէ երկրի քաղաքացի չես։ Աշխարհի ամենահին ազգերից մեկի ներկայացուցիչն ես, բայց անգամ մի կարգին անձնագիր չունես։

Քեզ երբևէ ասե՞լ են, որ այն անձնագիրը, որով դու տարիներ շարունակ համարվում էիր քո երկրի քաղաքացին, այլևս չի գործում։ Քանի որ դու արդեն երկիր չունես։

Քեզ երբևէ ասե՞լ են, որ քո անձնագիրն իսկական չէ՝ իբր ճամփորդական է։

Քեզ երբևէ ասե՞լ են, որ այն պետությունը, որին դու ամբողջ կյանքում հարկեր ես վճարել, պարտաճանաչ մասնակցել ես ընտրություններին, համարել ես քեզ այդ երկրի լիիրավ քաղաքացի, սերունդներիդ ապագան կապել ես այդ երկրի հետ, գրչի մեկ հարվածով դադարում է գոյություն ունենալուց։

Գրչի մեկ հարվածով դու դառնում ես փախստական՝ պարզապես անտուն ու անհայրենիք մնացած մեկը։ Գրչի մեկ հարվածով դու կորցնում ես այն, ինչին տարիներ շարունակ կուրորեն հավատացել ես, ինչի մասին տարիներ շարունակ բարձրաձայն կամ լուռ երազել ես։

Գրչի մեկ հարվածով դու կամ փախչում ես քո տնից, որ փրկես ֆիզիկական գոյությունդ, կամ մնում ես, որ մեռնես։

Մոռացա նշել աշխարհի կողմից անտեսված մեկ փաստի մասին․ գրչի մեկ հարվածին նախորդել են ռմբակոծությունների և հրետակոծությունների հազար ու մեկ հարվածներ։ Ընդատվել են հազարավոր երիտասարդ կյանքեր, քանդվել են բազմաթիվ ընտանիքներ, կոտրվել են անթիվ-անհամար սրտեր։ Գրչի մեկ հարվածով հայրենիքում ապրելու չափից բարձր վճարած քո գինը չեղարկվել է։ Նոր գներ են սահմանվել նոր ազգերի համար, իսկ քեզ քո հայրենիքում ապրել պարզապես արգելվել է։

Եթե քեզ երբևէ չեն ասել, որ քո անձնագիրը ոչ այլ ինչ է, քան թղթի անպետք կտոր, ապա ես քեզ շնորհավորում եմ։ Դու արցախցի չես։ Դու չգիտես, թե ինչ է տուն-տեղ թողնելն ու գաղթի նվաստացուցիչ ճամփով անցնելը։ Դու չգիտես, թե ինչ է կյանքն արդեն որերորդ անգամ զրոյից սկսելը։

Եթե դու հացի երկարաշունչ հերթերից հետո չես հայտնվել անձնագրային բաժնի երկարաշունչ հերթերում, չես լսել խճճված ու անհասկանալի բացատրություններ, թե ինչու պետք է քո կապույտ անձնագիրը փոխարինվի մեկ այլ կապույտ անձնագրով, ապա շնորհավորում եմ: Դու արցախցի չես։

Եթե դու այդպես էլ չհասկացար, թե այդ ո՛ր երկրի քաղաքացին ես եղել վերջին 30 տարիների ընթացքում, եթե հիմա դեռ նոր պետք է «իսկական քաղաքացիություն» ձեռք բերես, ապա ես քեզ չեմ շնորհավորում, որովհետև դու հավանաբար արցախցի ես։

Եթե դու ամբողջ կյանքում նվիրված աշխատել ես քո երկրում, որ գոնե ծերությունդ հանգիստ վայելես, բայց արդեն մի քանի ամիս է, ինչ նույնիսկ մեկ դրամ թոշակ չես ստացել, ապա ես քեզ չեմ շնորհավորում, որովհետև դու հավանաբար արցախցի ես։

Եթե դու ամեն օր քնում ու արթնանում ես երանի տալով այն օրերին, երբ դու ապրում էիր քո «ոչ իսկական» անձնագրով, բայց քո տանը, քո հողում, ապա ես քեզ չեմ շնորհավորում։ Դու հաստատ արցախցի ես, և քո ճակատին խոշոր տառերով դաջված են կորստի ու ցավի հետքերը։ Հավանաբար դու էլ կորցրել ես քո տեղն ու խաղաղությունն այս մեծ աշխարհում, ու չգիտես՝ կվերագտնես այն մի օր, անգամ եթե լուծես անձնագրիդ հարցը։ Անգամ եթե մի օր դառնաս աշխարհի լավագույն երկրի քաղաքացին։

***
Անուշ Պետրոսյանը մինչև 2020-ի պատերազմը բնակվել է Շուշիում, քաղաքի կորստից հետո տեղահանվել և հաստատվել է Ստեփանակերտում։ 2023-ին Անուշն արդեն Ստեփանակերտից բռնի տեղահանվել է և եկել Հայաստան։