Ձեր վստահելի աղբյուրը

Օրեր առաջ հրապարակվել է «Օսկար»-ի 96-րդ մրցանակաբաշխության կարճ ցուցակները: Միջազգային խաղարկային 15 ֆիլմերի ցուցակում է  Հայաստանը ներկայացնող ռեժիսոր Մայքլ Գուրջյանի «Ամերիկացի» ֆիլմը։ 

«Սա, իրապես, Հայ կինոյի համար նշանակալի իրադարձություն է, մեծ նվաճում և ձեռքբերում: Առաջին անգամ է, թերևս, պատմության մեջ, որ Հայաստանից պետական Ֆինանսական աջակցություն ստացած ֆիլմն ընդգրկվում է «ՕՍԿԱՐ»-ի մրցանակաբաշխության SHORTLIST-ում»,- նշել են Հայաստանի Կինոգործիչների միությունից։

Նշենք, որ սա առաջին դեպքը չէ, որ հայկական թեմայով ֆիլմն  ընդգրկվում «Օսկար» մրցանակաբաշխության կարճ ցուցակում։

Ամերիկահայ ռեժիսոր Նարե Մկրտչյանի «Տան մյուս կողմը» (The Other Side of Home) վավերագրական ֆիլմը 2017-ին ընդգրկված է եղել «Օսկար» 89-րդ մրցանակաբաշխության «Լավագույն վավերագրական կարճամետրաժ ֆիլմ» անվանակարգի կարճ ցուցակում։ Ֆիլմը Հայոց ցեղասպանության մասին է, պատմում է մի թուրք կնոջ մասին, ով իմանում է, որ ծագումով հայ է։

Նարե Մկրտչյանն ամերիկահայ ռեժիսոր և պրոդյուսեր է, ապրում և ստեղծագործում է Լոս Անջելեսում։ Պրոդյուսերական ֆիլմացանկը հասնում է 60-ի:

Panorama.am-ը զրուցել է Նարե Մկրտչյանի հետ ինչպես «Տան մյուս կողմը» ֆիլմի, այնպես էլ ներկա գործունեության մասին։

Panorama.am- «Տան մյուս կողմը» (The Other Side of Home) վավերագրական ֆիլմը «Օսկար» 89-րդ մրցանակաբաշխության «Լավագույն վավերագրական կարճամետրաժ ֆիլմ» անվանակարգի կարճ ցուցակ է եղել։ Ինչպե՞ս էր ֆիմը հայտնվել ցուցակում և Հայաստանի կողմի՞ց էր այն ներկայացված։

Նարե Մկրտչյան- Ինձ համար շատ ուրախալի էր, քանի որ առաջին անգամ էր Հայոց ցեղասպանության մասին ֆիլմն ընդգրկվել «Օսկար» մրցանակաբաշխության  կարճ ցուցակում։ Ընդհանրապես, առաջին անգամ էր, որ հայկական թեմայով որևէ ֆիլմ մտել էր կարճ ցուցակ։ Բայց ինձ համար Հայոց ցեղսպանության թեման էր կարևոր։ Այդ ժամանակ ԱՄՆ դեռ չէր ընդունել Հայոց ցեղասպանությունը։ Կարևոր էր, որ Ամերիկյան ակադեմիան նայեց, գնահատեց ու մտավ կարճ ցուցակ։

Ֆիլմը ներկայացված չէր Հայաստանի կողմից, քանի որ ոչ թե հայկական, այլ ամերիկյան  արտադրության էր, թիմի մեծ մասը օտարազգիներ էին։

Բայց այն փաստը, որ Մայքլ Գուրջյանի «Ամերիկացի» ֆիլմը դարձավ առաջին ֆիլմը, որ ներկայացված է Հայաստանի կողմից ու մտավ կարճ ցուցակ, շատ ուրախալի է, Հայաստանի անունն է հնչում միջազգային ցուցակում։ Շատ կարևոր հաղթանակ է։  Ուզում եմ՝ մենք բոլորս օգնենք իրենց։ Այս դեպքում հայերի աջակցության կարիքը կա, լինենք միասնական։ Երբ իմ ֆիլմը կարճ ցուցակում էր, չստացա այդ օգնությունը, բայց այդ աջակցությունը, ուժեղ թիկունքը շատ կարևոր է այս դեպքում։

Երբ հայերից որևէ մեկը որևէ ասպարեզում հաջողությունների է հասնում, կարևոր է գնահատենք, աջակցենք։ Ուզում եմ «Ամերիկացի» ֆիլմի դեպքում աջակցությունն իսկապես լինի, ոչ թե ուղղակի մի քանի բառերով։ Միայն բառերը բավարար չեն։ Դա ես իմ օրինակից հասկացա։
Իսկապես կարևոր է, որ Հայաստանից ներկայացված ֆիլմը կարճ ցուցակում է։ Հայաստանն արժանի է դրան։

Panorama.am-Ֆիլմը Հայոց ցեղասպանության մասին է. ինչո՞ւ անդրադարձաք այդ թեմային, հե՞շտ էր ներկայացնել հայոց պատմության այդ ողբերգական էջը։  Ո՞րն էր ֆիլմի հիմնական մեսիջը և ի՞նչ եք կարծում, արդյո՞ք այն ծառայեց իր նպատակին։

Նարե Մկրտչյան-Իմ նախնիները Հայոց ցեղասպանությունը վերապրածներ են։ Ցեղասպանությունը միշտ եղել է իմ պատմության, ինքնության մասը, այդ առումով ցանկացա նկարահանել ֆիլմ, որը ոչ միայն Ցեղասպանության, այլ նաև ինքնության մասին է, նաև ուզում էի շոշափել թշնամի հասկացողությունը. ինչպես է լինում, որ դու մտածում ես՝ ինչ որ մեկը քո թշնամին է, հանկարծ մի օր արթնանում ես  ու հասկանում, որ դու ես այդ թշնամին։

Ֆիլմը Հայոց ցեղասպանության մասին է, բայց նաև ինքնության, թշնամի հասկացողության  մասին է։

Ֆիլմով ուզում էի ցույց տալ, որ կարևոր է լույսը հաղթի մթությանը։

Նաև ինձ համար կարևոր էր ներկայացնել  Հայոց ցեղասպանությունն օտարներին և ցույց տալ ցեղասպանության ժխտման աբսուրդը և ինչպես կարող է մի բան, որը կատարվել է 100 տարի առաջ, դեռ ազդեցություն ունենա երկու կողմերի վրա էլ՝ ցեղասպանությունը վերապրածների ու այն մարդկանց, պետության, որոնք կատարել են ցեղասպանությունը։

Այդ ժխտման ցավն էի ուզում ցույց տալ՝ ամեն փաստ կա, պատմությունը կա, բայց ինչ որ քաղաքական խաղերի պատճառով իրականությունը ժխտվում է։ Եթե սուտը շարունակի ընդունվել, որևէ դեպքում, ոչ միայն Ցեղասպանության, վերջում այդ սուտը շատերի համար դառնում է  ճշմարտություն։
Իմ կարծիքով, աշխարհը հիմա այս վիճակում է, քանի որ մենք, որպես մարդկային ցեղ, շատ ստեր չենք բացել, քանի որ դա մեզ ձեռնտու չէ եղել։

Ֆիլմը, կարծում եմ, ծառայեց իր նպատակին՝ Ակադեմիան  ընդգրկեց ֆիլմը կարճ ցուցակում, բայց նաև այն առումով, որ օտարներ նայում էին, զգում մեր զայրույթը, ցավը։ Ինձ համար կարևոր էր, որ մարդկային ձևով կարողացա մեր տառապանքը հասցնել ուրիշներին։

Բայց միաժամանակ չէի ուզում մեզ ներկայացնել որպես զոհ։ Չեմ կարծում, մենք զոհ ենք,  մենք վերապրած են, մենք ահավոր ուժեղ ենք։ Դա նույնպես կարևոր էր։ Զգում էր դա նաև հայ հանդիսատեսը.  հայերն ասում էին, որ իրենց համար շատ բուժիչ էր այս ֆիմը։

Իհարկե, շատ դժվար է ներկայացնել այդ ողբերգական էջը։ Ինձ համար շատ անձնական թեմա էր։ Անցնում էի տարբեր էմոցիաների միջով՝ զայրույթ, ցավ։ Նաև բուժիչ հատկություն ուներ։ Կարծում եմ՝ արվեստը պետք է միշտ էլ օգտագործվի բուժման համար։

Panorama.am-Դեռ 2016-ին ասել էիք, որ շատ կցանկանաք այն ցուցադրվի Թուրքիայում: Արդյո՞ք ցուցադրվել է։ Ո՞ր երկրներում է ներկայացվել և ի՞նչ արձագանք է ստացել։

Նարե Մկրտչյան-Ֆիլմն այդպես էլ Թուրքիայում չցուցադրվեց։ Դա, ճիշտն ասած, իմ ընտրությունն էր, ուզում էի, որ իմ հերոսուհին ապահով լինի։ Երբ ընդգրկվեց «Օսկարի» կարճ ցուցակում, հասկացա, որ իր անվտանգությունը պետք է լինի առաջնային։

Ֆիլմը ցուցադրվեց ԱՄՆ-ում թուրք հանդիսատեսի համար։ Ի զարմանս ինձ, շատ լավ արձագանք ստացավ, ներկաներն ասացին՝ կամուրջի մյուս կողմում իրենք սպասում են իրական երկխոսությանը։  Հասկանալի է, որ մարդիկ տարբեր են. ովքեր եկել էին, ավելի բաց էին ու պատրաստ էին լսելու մեսիջը։ Իրականում չգիտեմ՝ եթե Թուրքիայում ցուցադրվեր, ինչպես կանցներ, բայց ինձ համար ամենակարևորն էր՝ ֆիլմով մեր պատմությունը հասցնել մարդային սրտերին։

Ֆիլմը ցուցադրվել է աշխարհի տարբեր երկրներում՝ Ավստրալիա, Անգլիա, Շվեյցարիա, Իրաք, Հայաստան, Մեքսիկա, ԱՄՆ-ի տարբեր նահանգներում և համալսարաններում, միշտ լավ արձագանքներ եմ ստանում։ Մինչև հիմա էլ, որտեղ ցուցադրվում է, բոլոր տոմսերը վաճառվում են։

Panorama.am-Հիմա ի՞նչ ֆիլմի վրա եք աշխատում։

Նարե Մկրտչյան-Աշխատում եմ պատերազի մասին ֆիմի վրա, որտեղ նաև անդրադառնում են հողին ու մարդու կապին հողի հետ, բաժանումը հողից ու միմյանցից, բաժանումը մայր մոլորակից ու միմյանցից։

Panorama.am-Դուք  2020-ին Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած Քաշաթաղի Ծիծեռնավանքում վերջին աղոթողներից եք եղել։ Ի՞նչ եք հիմա զգում, երբ արդեն ամբողջ Արցախն է թշնամու հսկողության տակ։

Նարե Մկրտչյան-Այո, ես Ծիծեռնավանքի հանձնումից 40 րոպե առաջ դուրս եկա այնտեղից։ Ինձ ասում էին՝ խելագար եմ, ինձ ադրբեջանցիներ տանելու են, գերի եմ ընկնելու։ Երբ հետ եմ նայում, հասկանում եմ՝ խելագրար քայլ էր, բայց ինձ համար կարևոր էր։ Քանի դեռ 2020  թվականի պատերազմն էր, ինձ մոտ այն տպավարությունն էր, որ իմ նախնինները կորցնում եմ իրենց հողերը, եկեղեցիները, իսկ այդ պահին ես կարող էի գնալ ու մի պահ շոշափել։ 1915 թվականի ցեղասպանության ցավն էր, որ կար իմ մեջ, երևի ժառանգական անցած կապն էր, որ ինձ մղեց գնալ ու նկարահանում անել հանձնումից մի քանի րոպե առաջ։

Շատ նկարահանումներ եմ արել Արցախում ու երբ նայում եմ այդ կադրերը, կարծես երազ լինի՝ կա և չկա։ Ինձ թվում է՝ կորստի զգացողությունն այնքան ուժեղ է, որ դեռ չեմ կարողանում լիովին հավատալ։

Ծիծեռնավանքից ինձ հետ քար էի բերել։ Վերջին իրադարձություններից հետո երբ եկա ու գնացի Կոռնիձոր նկարահանումների, արցախցի մի աղջիկ ինձ ծաղիկ նվիրեց, որը բերել էր Արցախից։ Ծիծեռնավանքի քարի կողին ավելացել է ծաղիկը որպես հուշ, բայց ինչպես ասացի, լիովին չեմ կարողնում ընդունել այդ կորուստը։ Գիտեմ, որ կամաց- կամաց ստիպված եմ լինելու զգալ այդ ահավոր ցավը։ Որպես ռեժիսոր, ես պետք է զգամ այն, որպեսզի կարողանամ հասցնել հանդիսատեսին։

Ուզում եմ նաև շոշափել այդ ահավոր սերն ու կորուստը։  Այս երկուսն այնքան մոտ էին իրար։ Մտածում եմ՝ գուցե արցախցիներն այդքան պաշտում էին Արցախը, որովհետև կորուստը միշտ կողքին էր։ Բայց սերն ահավոր ուժեղ է. հնարավոր է ավելի ենք սիրում, երբ այդ կորուստն ավելի մոտ է։

Panorama.am-Դուք ֆիլմ եք նկարահանում այն 6 զինծառայողների մասին, որոնք  ավելի քան 70 օր անհայտության մեջ մնալուց հետո փրկվել էին։ Ո՞ւր եք հասել։ Այն այդ տղաների պատմությունն է ներկայացնելո՞ւ։

Նարե Մկրտչյան- Հենց այդ ֆիլմն է շոշափում հողի հետ կապը։ 70 օր բնության մեջ էին, անտառներում էին թաքնվում։ Իրենց շնորհիվ ես հիմա շատ ուժեղ կապ ունեմ Հայաստանի, Արցախի հետ, շատ ճամփորդեցինք միասին, շատ ժամանակ էինք անցկացում բնության մեջ ու շոշափում կապը բնության հետ։ Տղաներից մեկն Արցախից էր, իր հետ շատ օրեր ենք անցկացրել Արցախում։

Panorama.am-Արվեստի, կինոյի միջոցով ազգային, համազգային, համաշխարհային խնդիրներ վերհանելով՝ հնարավո՞ր է հասնել դրանց լուծմանը կամ գոնե այդ լուծման ճանապարհները ցույց տալ։

Նարե Մկրտչյան-Այո, ես կարծում եմ, որ արվեստի, կինոյի միջոցով հնարավոր է համազգային, համաշխարհային խնդիրները հասցնել ինչ-որ լուծման, քանի որ, իմ կարծիով, արվեստը, կինոն ավելի հասանելի է մարդկանց մեծ զանգվածների, ավելի հասանելի է մարդկանց սրտերին։ Արվեստը չունի ազգություն, կրոն, իր մեջ կա ասվածային ուժ, մաքուր ստեղծման էներգիան, որ հոսում է իր միջով, երբ գնում է  ստեղծագործական աշխատանքը։ Ես կարծում եմ՝ երբ լինում է  պատերազմ, կործանում, դրան պետք է պատասխանել արվեստով, ստեղծագործությամբ, քանի որ մթությանը կարող ես հաղթել միայն  լույսով, կործանմամբ հնարավոր չէ հաղթել կործանումով:

Պետք է լսենք արվեստից եկող շշուկը, թույլ տանք այն հասնի մեզ ու թույլ տանք, որ այն ցույց տա մեզ ճշմարտությունը. եթե մենք չպայքարենք ճշմարտության համար, ուրեմն մի օր սուտն է դառնում ճշմարտությունը, և դրա պատճառով է այսօր ապրում ենք այնպիսի աշխարհում, որը հիմա է։

Արվեստի միջոցով կարելի է հասնել մարդկային սրտերին, ինչ-որ լուծումներ գտնել։ Գուցե ես շատ երազային ձևով եմ մտածում այդ առումով, բայց հավատում եմ՝ եթե որպես մարդկային ցեղ ի վիճակի ենք ստեղծել մի աշխարհ, որտեղ գերակշռում է ատելությունը,  կործանումը, նույն ձևով մենք ի վիճակի ենք ստեղծել մեկ ուրիշ աշխարհ, որտեղ գերակշռողը սերն է,  ոչ թե վախը, միասնությունն է, ոչ թե բաժանումը։

Panorama.am-Շնորհակալություն հարցերին պատասխանելու համար։