Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՀՀ զբոսաշրջության կոմիտեի հրապարակած վերջին տվյալներվ 2023 թ.-ին Հայաստան են ժամանել 2.3 մլն զբոսաշրջիկ։ Այդ ցուցանիշն հիմնականում ապահովել են անհատական այցերով, քանի որ տարբեր երկրների ԱԳՆ կայքերում Հայաստանը համարվում է ռիսկային և այնտեղից խմբային այցեր գրեթե չեն կազմակերպվում։ Այս պատկերն է ստեղծվել 2020 թ պատերազմից և դրան հաջորդած ադրբեջանական մյուս ռազմական ագրեսիաներից հետո։ Հայաստանի զբոսաշրջության ոլորտի խնդիրները Panorama.am-ը քննարկեց զբոսաշրջայի գործակալ Լուսինե Հարոյանի հետ։

Լ. Հարոյան-Ասեմ, որ ներգնա տուրիզմը սեպտեմբեր ամսից արդն շատ վատ է։ 2023 թ. մարտից դեռ էլի գալիս էին զբոսաշրջիկներ, բայց սեպտեմբերից այդ հոսքը կտրուկ դադարեց։ Ես հիմնականում աշխատում եմ ռուսալեզու շուկայի հետ։ Իհարկե, 2019 թվականի դեպքերից հետո և երբ Հայաստանի, այսպես կոչված, իշխանությունները շատ սուր հայտարարություններով հանդես եկան Ռուսաստանի հանդեպ, հիշում եք այդ անիմաստ գզվրտոցը, այնտեղից էլ պատասխանեցին, այդ պատճառով հիմա ռուսական շուկայի մասով խնդիր կա։  Անգամ ես կարծում եմ, որ Ռուսաստանում վերևից ցուցում կա Հայաստան զբոսաշրջիկներ չուղարկել։ Ես անձամբ խոսել եմ մոսկվայաբնակ ռուսների հետ, որոնք անգամ տոմսեր էին գնել դեպի Հայաստան գալու համար, այնուհետև փոխել են տոմսերը, որովհետև ասում են՝ մեր տուրիստական ընկերությունները մեզ խորհուրդ չեն տալիս Հայաստան գալ։

Փաստացի հիմա Հայաստանն անգամ ռուսական շուկայի համար կարմիր գիծ է, վտանգավոր երկրների ցանկում է և անգամ՝ ոչ բարեկամական երկրների շարքում։

Անգամ եթե Ռուսաստանից տուրիսներ են ուղարկում Հայաստան, ապա բացառում են մի քանի ուղղություն։ Օրինակ, ասում են՝ չգնաք հարավային ուղղություն՝ Վայոց Ձոր, Սյունիք, չգնաք Տավուշի ուղղությամբ։ Եթե այդ ուղղություններն հանում ես, ոչ մի բան չի մնում։ Մնում են կենտրոնական մարզերը՝ Գառնի, Դեղարդ, Սևանա լիճ։ Եթե հիմնական ուղղությունները չպետք է լինեն, ապա մարդիկ իմաստ չեն տեսնում գալ Հայաստան։

Հիմնականում դա է, որ այնտեղ Հայաստանը որպես վտանգավոր երկիր են ներկայացնում, քանի որ կայուն չէ վիճակը և անգամ ոչ բարեկամական երկրների ցանկում է և առաջարկում են ուրիշ ուղղություններ։ Այն հսկայական հոսքը, որ պետք է գար Հայաստան, սեպտեմբերրից չեկավ և առաջին անգամ էր իմ կարիերայի ընթացքում, որ ՌԴ-ից զբոսաշրջիկ չունենցա Ամանորին։ Այդպիսի բան չէր եղել։

Panorama.am-Հայաստանում ներկայում ի՞նչ ռիսկեր կան ներգնա զբոսաշրջության համար։

Լ. Հարոյան-Եթե մենք զբոսաշրջիկներին տանում ենք Վայոց Ձոր, որ տեսնեն Նորավանքը, տանում ենք Սյունիք՝ Տաթևը տեսնելու համար, ապա Երասխի մոտով անցնելիս իրենք տեսնում են ադրբեջանական դրոշը։ Տիգրանաշենի մասին են շարունակ խոսում, եթե Տիգրանաշենը տրվի, իսկ այն համարում են անկլավ և գիտենք, որ այդ ճիվաղն անկլավների մասին էլ է խոսել, որ պետք է տրվի, ապա այդ դեպքում նույնիսկ Վայոց Ձոր գնալուց մենք պետք է Վեդիով գնանք, բայց շատ տխուր տեսարաններ է այնտեղ, ընդհանրապես համեմատալու չէ այն ճանապարհի հետ, որով տանում ենք տուրիստներին Վայոց Ձոր։

Տաթևի վանական համալիրը էլի սահմանային գոտի է, շատերը չեն ուզում գնալ։ Եթե մի քանի տարի առաջ 10 զբոսաշրջիկից  6-ը պնդում էր, որ անպայման պետք է գնան Տաթև, ապա այսօր 10-ից ընդամենը 1-ը կարող է ուզենալ գնալ այնտեղ։

Ամռանը Ռուսաստանից զբոսաշրջիկ ընտանիք ունեի, իրենց 10 տարեկան որդին կարդացել էր «Մանյունյա» պատմվածքը, ռուսները սիրում են այն։ Երեխան կարդացել էր այն, շատ էր սիրել և ցանկանում էր տեսնել այդ քաղաքը, որտեղ ծավալվեն են պատմվածքում  նկարագրված իրադարձությունները։ Ու մեր մի օրվա ուղղություններից մեկը Բերդ քաղաքն էր։ Բերդ գնալիս մենք անցել ենք հենց ադրբեջանական անցակետով։ Ես չգիտեմ, թե այն ինչ անցակետ է և երբ է այնտեղ հայտնվել, անցնելուց ես ապշեցի և զբոսաշրջիկներն էլ նկատեցին, որ անցանք անցակետով։ Եթե Երասխի մոտով անցնելիս մենք սարի գլխին ենք տեսնում ադրբեջանական դրոշը, ապա Տավուշի դեպքում հարթ տարածք էր և այնտեղ ինչ-որ ադրբեջանական դրոշ ու գրված է, որ այն ադրբեջանական անցակետ է և մենք կողքով անցնում ենք։ Վերադառնալիս զբոսաշրջիկները զարմացան, որ իրենք ադրբեջանական անցակետով են անցել։ Դրա մասին չի էլ խոսվել։ Չգիտեմ էլ, թե ինչքան սահմանային տարածքներ կան, որտեղ կարելի է նման անակնկալներ տեսնել։

Այն հոսքը, որ նախորդ տարի՝ ՌԴ-ից մոտ 100 հազար հոգի եկան Հայաստան, իրենք էլ սկզբում շատ էին պատվիրում էքսկուրսիաներ, ուզում էին գնալ տարբեր վայրեր, բայց հիմա իրենք էլ են դադարել, ըստ երևույթին, իրենք էլ են համարում, որ այդ հատվածները վտանգավոր են, կայուն չեն և չեն ուզում գնալ։

Հայաստանի տուրիստական ուղղությունների 70 %-ն այսօր համարվում է վտանգավոր գոտի, փաստացի ամբողջ Հայաստանն է վտանգավոր գոտի։

Երասխով երբ գնում ենք և Արարատյան դաշտավայրն ավարտվելուց հետո սկսվում է լեռնային գեղեցիկ հատվածի վերելքը, աջ կողմու զբոսաշրջիկները տեսնում են անվադողերով կահավորված պաշտպանական գծերը, փոքր բլուրները: Այն դեռ ոչինչ, բայց երբ այդ հատվածն անցնում ենք 20 րոպեից պաշտպանական անվադողերով դիրքերն արդեն  ոչ թե ճանապարհի աջ՝ Նախիջևանի կողմում են, այլ ձախ կողմում են հայտնվում։ Չգիտեմ, թե այն որ պաշտպանական գիծն է, բայց մենք այդ գծերի արանքով ենք գնում, պատկերացնո՞ւմ եք, և մեր տարածքում այդպիսի բան երբեք չի եղել։

Ռիսկայնությունը տուրիզմի համար լուրջ խնդիր է։ Զբոսաշրջիկները 90 %  լսում են իրենց երկրի տրուրիստական ընկերություններին, եթե նրանք ասում են, որ ապահով չէ, խորհուրդ չեն տալիս գնալ, բնականաբար, իրենք հրաժարվում են գալ։

Բայց կրկնում եմ, որ այս ամեն ինչի վրա ազդեցություն թողեց իշխանությունների անզգույշ և խայտառակ արտահայտությունները ռուսական իշխանությունների ուղղությամբ և չեմ բացառում, որ անգամ այդ պատճառով է ցուցում եղել։