Ձեր վստահելի աղբյուրը

Կառավարությունը 2024 թվականը սկսեց պետական պարտքը կտրուկ ավելացնելով։ Մեկ նիստում երեք վարկային նախագիծ ընդունեց, ներգրավեց մոտ 170 մլն դոլարի վարկ։ Պետական պարտքի ավելացման նման ծավալներն ի՞նչ ռիսկեր են պարունակում, արդյո՞ք ապագայում դրա սպասարկման հետ խնդիրենր չեն առաջանա։ Այդ հարցերի շուրջ Panorama.am-ը զրուցեց տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանի հետ։

«Վերջին 6 տարիների ընթացքում Հայաստանի պետական պարտքը,  6.5 մլրդ դոլարից 2023 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ հասել է  11.8 մլրդ դոլարի։ Այսինքը շուրջ 5.3 մլրդ դոլարով պետական պարտքն ավելացել է վերջին 6 տարիների ընթացքում, այն պարտքի աննախադեպ աճ է, որը չի համապատասխանում մեր տնտեսական աճի տեմպին։ Այո, վերջին երկու տարիներն ունեցել ենք տնտեսական աճ, բայց այն չի փակում նախորդ տարիների տնտեսական անկումները կամ փոքր աճերը, որը թույլ կտար այսպիսի արագ տեմպերով ավելացնել պետական պարտքը։

Պետական պարտքի ավելացման վրա ազդել են մի շարք գործոններ՝ այն, որ դրամն արժորվել է և դրամով վերցրած պետական պարտքի չափը դոլարային արտահայտությամբ ավելի մեծ է և երկրորդ գործանն այն է, որ  վերջին շրջանում մեր կառավարությունը որոշում է կայացրել ի հաշիվ ներքին պարտքի ավելացնել պետական պարտքը, այսինքը, դրամական պարտատոմսեր է թողարկում և դրա հաշվին է հավաքագրում անհրաժեշտ գումարները։

Մյուս գործոնն էլ այն է, որ վերջին տարիների ընթացքում Հայաստանի կառավարությունը  քաղաքական տարբեր իր առաջնահերթություններից ելնելով, շատ հաճախ  տնտեսական հիմնավորումներ չունեցող շինարարական նախագծեր է իրականացնում՝ տուրք տալով իրենց պոպուլիստական գործելաոճին։ Միժամանակ վերիջին շրջանում կտրուկ ավելացել են ասֆալտապատման աշխատանքները, օրինակ՝ վերջին 5 տարիների ընթացքում ճանապարհներ կան, որ մի քանի անգամ են  նույնիսկ ասֆալտապատվել, բայց այդ ամենը ցույց են տալիս որպես ցուցանիշ։ Անշուշտ այս ամենի համար բավականին գումարներ են հարկավոր և կառավարությունն այդ գումարների մի մասն ապահովում է ի հաշիվ պետական պարտքի։

Ուշագրավ է, որ միայն անցած տարի Հայաստանի պետական պարտքը դոլարային արտահայտությամբ ավելացել է մոտ 1.3 մլրդի չափով, և հիմնական ավելացումն եղել է նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին՝ մոտ 600 մլն դոլար։ Այս մասով կառավարությունը հիմնավորեց, որ այն Արցախի հետ կապված որոշակի գումարներն են, պարտավորություններն  են, որոնց Հայաստանի կառավարությունը երաշխիքներ է տրամադրել և հիմա պարտավոր է այդ գումարները վերադարձնել։

Մենք ունենք տարբեր գործոններով պայմանավորված պետական պարտքի ավելացում, որը խիստ մտահոգիչ է։ Պետական պարտքի սպասարկումը, բնականաբար, տարեցտարի ավելանում է և մենք պիկին ենք հասնելու 2025 թվականին և ՀՀ կառավարությունն օգտվելով վերջին երկու տարվա տնտեսական աճից և նաև դրամի գերարժևորմամբ կարողանում է  արտաքին պարտքն ավելի հեշտ սպասարկել, բայց քանի որ ներքին պարտքի դրամային արտահայտությամբ տոկոսները բարձր են, այս ուղղությամբ տարեցտարի ավելի մեծ դրամական միջոցներ է հատկացվում և այն միանշանակ հետագա տարիների ընթացքում կարող է բավականին լուրջ բեռ հանդիսանալ մեր պետական բյուջեի համար։ Այսինքը, կարճաժամկետ նրանք կարող են կառավարել պետական պարտքի սպասարկման այս տեմպը, բայց երկարաժամկետում, երբ մենք չունենան դրսից ներարկված տնտեսական փուչիկը, դրամական հոսքերը՝ բավական դժվար է լինելու պետական պարտքի սպասարկումը և Հայաստանի կառավարությունը ստիպված է լինելու նոր եկամուտներ գտնել պարտքի սպասարկման համար, այսինքը լրացուցիչ հարկեր ավելացնել, նաև եղածների դրույքաչափերը վերանայել և այլն»,-ասաց Սուրեն Պարսյանը։