Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արդարադատության նախարարության աշխատակիցների հետ հանդիպման Ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր, թե Հայաստանի Հանրապետությանը պետք է նոր Սահմանադրություն և ոչ թե սահմանադրական փոփոխություններ, և հարցը պետք է լայն քննարկման առարկա դառնա։

«Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է ունենա Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդի կողմից քվեարկությամբ ընդունված Սահմանադրություն, որը չպետք է կասկածի տեղիք տա, սա նաև լեգիտիմության հետ կապված կարևոր շեշտադրում է»,-ասել էր նա հավելելով որ պետք է լինի այնպիսի Սահմանադրություն, որը Հայաստանի Հանրապետությունն ավելի մրցունակ և ավելի կենսունակ է դարձնում աշխարհաքաղաքական և ռեգիոնալ նոր պայմաններում: Նոր Սահմանադրություն ընդունելու հարցը օրակարգ բերելը գործող իշխանության վարած քաղաքականության պայմաններում ինչ ռիսկեր կարող է իր մեջ պարունեկել։ Panorama.am-ը այդ հարցի շուրջ զրուցեց սահմանադրական իրավունքի մասնագետ Գոհար Մելոյանի հետ։

«Անդրադառնալով այսօր օրակարգ դարձած նոր Սահմանադրություն ընդունելու հարցին, պետք է ընդգծենք, որ այս ուժի իշխանության գալու հենց առաջին տարվանից, սահմանադրկան բարեփոխումներն ուղղակիորեն օակարգում են եղել, դրա մասին են վկայում արդեն երկու անգամ սահմանադրական բարեփոխումների հանձնաժողովի ձևավորումը, որոնցից երկրորդը դեռ շարունակում է իր գործունեությունը։ Պետք է ընդգծենք, որ շատ ուշագրավ է, որ այս ողջ ընթացքում, լինելով օրակարգային հարց, երբևիցե չի հնչեցվել նոր Սահմանադրության ընդունման գաղափարը, ինչը մտահոգիչ է այն տեսանկյունից, որ հնարավոր է օրվա իշխանությունն ինչ-որ խնդիր է ուզում լուծել և ենթադրելի է, որ այդպիսի միտում է առկա, ինչով էլ պայմանավորված է այս ձևաչափը՝ «Սահմանադրական բարեփոխումներ» անվամբ։

Ճիշտ է, գործադիր իշխանության ղեկավարն անընդհատ պոպուլիստական ձևաչափով իր խոսույթին հարիր հղում կատարեց էվոլուցիոն զարգացումներին, որնցից թե՛ մեր պետությունը, թե՛ մեր Սահմանադրությունը պետք է հետ չմնան, սակայն անհրաժեշտ է ընդգծել, որ մեր պետության առաջ ծառացած լրջագույն օրակարգային խնդիրները և ճգնաժամերը բնավ սահմանադրական լուծումներով չէ, որ հաղթահարելի են։ Սա իմ կարծիքն է՝ թե՛ որպես իրավագետ, թե՛ որպես սահմանադրագետ, թե՛ որպես Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի։

Սահմանադրական փոփոխությունները տվյալ գործող քաղաքական ուժի օրակարգում էին գտնվում, սակայն դրան զուգահետ երկրի վարչապետը պարբերաբար նշել է, որ ինքը չի հրաժարվում կառավարման համակարգից, իրենց քաղաքական ուժի համար, խորհրդարանական կառավարման ձևն նախընտրելի է և դրանից հրաժարվելու որևէ հարց օրակարգում չունեն։

Գործող իշխանությունները հերթական անգամ մեզ զուտ պոպուլիզմի դաշտում թողնելով պրակտիկ օրինակ չեն բերում, թեկուզ մեկ դրույթի, մեկ իրավահարաբերությունների շրջանակներում, թե որոնք են այդ էվոլուցիաները, որոնցից մեր Սահմանադրությունը, իրավական համակարգը հետ է մնացել։ Առավել ևս ուշագրավ է այն հարցը, որ Սահմանադրության կմախքը կազմում է  տվյալ պետության ձևը, որի շրջանակում իրավահարաբերությունները կարգավորման շրջանակներում սահմանադրաիրավական նորմերն գլուխ առ գլուխ կարգավորում են տալիս։ Պետության ձևն իր մեջ ներառում է  կառավարման ձևը, պետական ռեժիմը և պետության կառուցվածքը։ Այստեղ լուրջ հարց է ծագում՝ եթե Նիկոլ Փաշինյանը չունի քաղաքական կամք և որոշում կառավարման ձևը փոփոխության ենթարկելու, որի հիմնական հարաբերությունները կարգավորվում են սահմանադրաիրավական նորմերով, արդյո՞ք հնարավոր է նոր Սահմանադրության ընդունումն օրակարգ դարձնելն ավելի լուրջ վտանգներ է ենթադրում։

Այստեղ է խնդիրը, և մենք ինքներս մեզ պետք է հարց տանք և պատասխանները գտնենք,  թե ինչու որոշում  ընդունվեց և օարակարգ դարձվեց նոր Սահմանադրության ընդունումը, ինչ խնդիրենր է իր համար փորձում լուծել իշխող ուժը։

Հաշվի առնելով ստեղծված իրավիճակը և, ըստ վերլուծաբանների և վերլուծությունների,  դրանից կանխատեսելի հնարավոր գալիք արհավիրքները՝ հնարավոր և հավանական տարբերակներից է, որ, ինչու ոչ, փորձ է արվում Սահմնանադրությունից հանել Հայաստանի Հանրապետության անկախության հռչակագրի հղումը։

Մյուս կողմից էլ, քանի որ մեզ հայտնի է, որ Թուրքիայի հետ ունենք բանակցային գործընթաց և մշտապես Թուրքիայի պահանջն է եղել ՀՀ զինանշանից Արարատ լեռան հեռացումը, իսկ գործող ուժն ինչ իշխանության է եկել, պարբերաբեր մեր զինանշանի ձևափոխումն իրենց օրակարգային հարցն են դարձրել։ Ես քննարկումների ժամանակ հանրայնացրել եմ իմ կարծիքը, որ ամեն դեպքում զինանշանի ձևը նկարագրված է Սահմանադրությամբ և մեր ժողովրդի որոշելիքն է լինելու, որ եթե իրենք անհրաժեշտություն են համարում զինանշանի փոփոխությունը, ապա պետք է հանրաքվե տեղի ունենա և  մարդիկ որոշեն, թե արդյոք նպատակահարմար է նոր զինանշանի ընդունում, հնարավոր է որ այս հարցին ևս փորձում են լուծում տալ։

Եվս մեկ ենթադրելի տարբերակ։ Հայաստանի Հանրապետությունում տարածքային ամբողջականությունը փոփոխելիս այդ փոփոխություններն ընդունվում են հանրաքվեի արդյունքում՝ ժողովրդի կողմից։ Հավանական է, հաշվի առնելով այն փաստական հանգամանքը, որ երկրի գործադիր իշխանության ղեկավարը փաստաթղթեր է ստորագրել, համաձայն որոնց, Հայաստանի Հանրապետության գյուղ հանդիսացող Տավուշի և Արարատի մարզերում գտնվո 7 բնակավայրերը, իր և Ադրբեջանի կողմից՝ «անկլավներ» անվանվողները, համարվում են Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության մաս և այդ տարածքների հանձնաման ապահովումն հեշտացնելու նպատակով են իրենց համար գործիքակազմ սահմանվում։

Ես մի քանի ենթադրելի կետեր նշեցի, որոնք հավանական հիմքեր են այս գործընթացի նախաձեռնման համար։ Իհարկե մենք դեռ ենթադրությունների տեսության դաշտում ենք գտնվում։ Ավելի նյութական և մասնագիտական կարծիք հայտնելու համար առնվազն այդպիսի ամբագորգոռ և պոպուլիստական եզրույթներից զատ անհրաժեշտ է, որպեսզի մեզ հրամցնեն կոնկրետ փաստաթղթային, նյութականացված առաջարկներ, որի առաջին փուլը կլինի համապարփակ սահմանադրական բարեփոխումների հայեցակարգը, որի հիման վրա էլ կներկայացվի սահմանդրության նախագիծը»,-ասաց Գոհար Մելոյանը։