Ձեր վստահելի աղբյուրը

Օրերս «Rossia 24»-ին տված հարցազրույցում «Ռոսատոմ» պետական կորպորացիայի գործադիր տնօրեն Ալեքսեյ Լիխաչևն հայտարարել էր. «Ամենաուշը առաջիկա 2.5-3 տարում  Հայաստանը պետք է որոշի ատոմային էներգիայի զարհացման հետագա ձևաչափը, Հայաստանը  վաղուց Միջուկային էներգիայի համաշխարհային ակումբի անդամ է»։ Panorama.am-ը էներգետիկ փորձագետ Էդվարդ Արզումանյանին խնդրեց պարզաբանել, թե ինչ ձևաչափի մասին է խոսում «Ռոսատոմ»-ի գործադիր տնօրենը։

«2016 թ. հունավարին եղել է Հյաստանի էներգետիկայի ծրագիրը և այդտեղ գրված է, որ մեր էներգահզորությունը խոսում է այն մասին, որ Հայաստնաում 1000-1200 ՄԳ/Վատ հզորությամբ ատոմային բլոկներ չենք կարող կառուցել, պետք է դնենք 500 ՄԳ/Վատ, ամենաշատը՝ 600 ՄԳ/Վատ հզորությամբ։ Իսկ քանի որ Ռուսաստանը դեռևս 500 ՄԳ/Վատ հզորությամբ ատոմակայաններ իր մոտ չի կառուցել, հետևաբար նա չի կարող այն ներկայացնել այլ պետությունների։ Այդ պատճառով մենք պետք է Հայաստանում կառուցենք կամ չինական 500 ՄԳ/Վատ հզորության, կամ կանադական 600 ՄԳ/Վատ հզորության ատամակայաններ։

Ծրագրում 4-5 էջի վրա գիտական, տեխնիկական հաշվարկներով գրված է,  թե ինչու մեր մոտ իրավունք չկա 1000-1200 ՄԳ/Վատ հզորությամբ ատոմակայան կառուցել։

Բայց այսօր մեր կառավարությունն ասում է, որ պետք է կառուցեն 1000-1200 ՄԳ/Վատ հզորությամբ ատոմակայան, քանի որ ավելցուկը պետք է արտահանեն։ Սա շատ հիմար թեզ է, քանի որ մենք ոչ մի դեպքում արտահանող չենք կարող լինել, քանի որ մեր էներգիայի 70 %-ը բերովի է, իսկ բերովիի վրա դու շատ ես ծախսում և այդ դեպքում քո արտադրած էներգիայի սակագինը շատ թանկ է լինում։ Օրինակ մեր էներգիայի սակագինը 40 %-ով ավելի բարձր է քան Վրաստանինը։ Վերջինս էլ կվաճառի, իսկ մերը ո՞վ կագնի, մերը թանկ է, չէ։

Վրաստանը իր էներգիան սեփական ռեսուրսներով է հիմնականում ստանաում։ Իր հիդրոկայանները 60-70 % են արտադրում, իսկ մնացածը ջերմակայանները, որի համար գազը հարևանից՝ Ադրբեջանից է ներմուծում։

Հայաստանի գազը հեռվից է ներմուծվում և գազով արտադրվում է 30-33 % ՝ իսկ ատոմակայանինը՝  30-35 %, մնացածը հիդրոէլեկտրակայաններինն է, որը 20-25 % է, վերջինի մասնաբաժինը պակասել է, քանի որ ստիպում են ավելի քիչ ջուր օգտագործել։

Այսինքը,կան այսպիսի մանրամասներ էներգետիկ տեսակետից՝ մասնագիտական և այլ, բայց գործող իշխանությունները հայտարարում են, թե պետք է 1200 ՄԳ/Վատ հզորությամբ կառուցեն։
Ինձ հաջողվեց վարչապետին նամակ գրել, այդ բոլորը բացատրել և անցած տարի մայիսի 24-ին Ազգային ժողովում հարցուպատասխանի ժամանակ, նա, առանց իմ անունը տալու, ասաց՝ մեր փորձագետները մեզ համոզել են, որ մենք 1200 ՄԳ/Վատ հզորությամբ ատոմակայան չենք կարող կառուցել, այլ կարող ենք 500-600 ՄԳ/Վատ հզորությամբ կառուցել և պետք է աշխատենք այդ ուղղությամբ։

Մեկ շաբաթ անց նախարար Գնել Սանոսյանը այդ մասին, նույն կերպ ասաց։ Բայց դրանից հետո, օգոստոսի 5-ին, մեծ հանրային քննարկման ժամանակ, որին նաև ես էի մասնակցում, հայտարարեցին, թե՝ չէ, միևնույնն է, պետք է 1200 ՄԳ/Վատ հզորությամբ կառուցենք։ Եվ այդ մասին խոսում է ՏԿԵ նախարարի էներգետիկ գծով խորհրդականը և ԱԷԿ-ի տնօրենի խորհրդականը։ Ինչպես է ստացվում, որ վարչապետը, նախարարը հայտարարում են, որ չեն կարող մեծ հզորությամբ ատոմակայան կառուցել, քանի որ փորձագետներն են այդ մասին ասել, դրանից հետո գնում են նորից հանրային քննարկման ժամանակ այդ թեզն են հնչեցնում։

Որպեսզի մենք կառուցենք 500 ՄԳ/Վատ հզորությամբ ատոմակայան , մենք պետք է խոսենք Չինաստանի հետ։  Դրա համար է Լիխաչևը նման հայտարարություն արել, քանի որ նոր ատոմակայանը պետք է 2036 թվականին կառուցված լինի, բլոկը աշխատի, իսկ հինը կանգնեցվի։

Դրա համար է ասում, որ որպեսզի ՌԴ-ն կառուցի, ապա ամենաուշը մինչև 2026 թվականը պետք է համատեղ որոշումն ընդունվի։ Ասում է՝ որոշեք՝ կառուցում եք, թե ոչ, որ մենք սկսենք դրա կառուցումը, որովհետև դրա համար 10 տարի է պետք։ Այդ պատճառով է այդ հայտարարությունը արվել։ Որովհետև մենք այդ մասին ՌԴ-ի հետ միասին ընդունված պաշտոնական որևէ որոշում չունենք։ Պաշտոնականն այն կլինի, երբ Հայաստանի և Ռուսաստանի կառավարությունները կընդունեն համապատասխան որոշում։ Որպեսզի Ռուսաստանը 500 ՄԳ/Վատ հզորությամբ կառուցի Հայաստանում, ապա պետք է ապացուցի, որ նման իրավուքն ունի, ՄԱԳԱՏԵ-ն էլ՝ հաստատի, քանի որ որպեսզի պետությունը այլ երկրում իրավունք ունենա, ինչ որ մի ատոմային բլոկ կառուցել, ապա նա նախ այդպիսի ատոմային բլոկ պետք է իր մոտ կառուցած լինի և կառուցումից հետո 3 տարի ունենա դրա աշխատանքի դրական փորձը։ Եթե Ռուսաստանը նման հզորությամբ ատոմակայան նույնիսկ այսօր կառուցի, ապա միայն 3 տարի հետո նոր կարող ենք այդ թեմայով իր հետ զրուցել, եթե այդքան սպասելու ժամանակ ունենանք։

Մյուս կողմից էլ գործող 450 ՄԳ/Վատ ատմային մեկ բլոկը, որ աշխատում է, ամռանը, մայիսի վերջից մինչև սեպտեմբերի կեսերը, չի կարողանում 450 ՄԳ/Վատ արտադրի, որովհետև հովացնող ջուրն ամռանը չի հերիքում և նա մոտ 100 ՄԳ/Վատ ավելի պակաս է արտադրում։ Հարց է ծագում, եթե դրա կողքին 1200 ՄԳ/Վատ պետք է կառուցվի, ապա ամռանը նա ընդամենը 400 ՄԳ/Վատ է արտադրելու։  Այսինքը՝ մեր մոտ մեծ ատոմային բլոկի հովացման համար ջուր չենք կարող տրամադրել։ Ոռոգման ջրերը հո՞ չենք դադարեցնելու, կամ Սևանա Լճից ջուր հանե՞նք և հատուկ ատոմակայանի համար բերե՞նք։

Հարցը դրանում է, որ Լիխաչևն ասում է՝ եկեք մի որոշում ընդունեք։ Իսկ եթե մենք որոշել ենք, որ 1200 ՄԳ/Վատ հզորությամբ չենք կառուցելու, իսկ 500-ի համար ՌԴ-ն իրավունք չունի, նշանակում է մենք ռուսների հետ նոր ատոմակայանի մասին այլևս չպետք է խոսենք. Այ դրա համար էլ Լիխաչևն ասում է՝ ինչո՞ւ եք սուս մնացել այս երկու տարի։

Այսօր էլ ՀԱԷԿ-ում հիմնահարցեր կան՝ աշխատած վառելիքի, առաջացած ռադիակտիվ թափոնների պահելու հետ կապված և այլ հարցեր կան, որոնց մասին առաջարկներ եմ արել։