Ձեր վստահելի աղբյուրը

Տեղի ունեցավ «ԵՄ-ը շրջակա միջավայրի համար, կանաչ համայնք՝ դիմակայուն ապագա» ծրագրի ամփոփիչ միջոցառումը։  Ծրագրի նպատակն է հզորացնել Հայաստանի փոքր և մեծ մարզային քաղաքների հզորությունները շրջակա միջավայրի և կլիմայի փոփոխության հարմարվողականության բնագավառում։ Այն մեկնարկել էր 2021 թվականին։

«Մեր համար շատ կարևոր են շրջակա միջավայրի հետ կապված հարցերը և Հայաստանում ԵՄ պատվիրակությունն ունի հանձնառությունն այդ հարցրերում աջակցելու և դառնալու համաշխարհային առաջատար՝ երբ խոսքը գնում է կլիմայի փոփոխությունների, հողերի դեգրադացիայի և այլ խնդիրներիր մասին, որոնք կարող են ծագել բնապահպանական ասպարեզում»,-միջոցառման ժամանակ ասաց ԵՄ պատվիրակության համագործակցության բաժնի ղեկավար Ֆրենկ Հեսսը և շարունակեց. «Կանաչ գործարքի շրջանակներում շատ կարևոր է, որ ցածր ածխածնային իրավիճակ ստեղծվի, որտեղ հնարավոր լինի ստանալ մաքուր էներգիա, որ գործընթացները լինեն արդար բոլորի համար։

Կլիմայի փոփոխոթյունների առումով մեծ աշխատանքներ պետք է տարվեն, որպեսզի էկոնպատակներն հնարավորինս իրականացվի, թափոնները նվազեցվեն, բնական միջավայրի վերականգնում լինի։ Այդ նպատակով այսօր Հայաստանում իրականացնում ենք այնպիսի ծրագրեր, որոնք ուղղված են Սևանա լճին, վտանգավոր թափոնների կառավարմանը։

Մեր համար կարևոր է համագործակցությունը «Էյ Թի Փի» հետ, որը շրաջակա միջավայրին վերաբերող լայն խնդիրների լուծման ուղղությամբ է աշխատում, ինչպես նաև ունի նեղ ուղղվածության ծրագրեր»։

Ֆրենկ Հեսսը տեղեկացրեց, որ վերջին երեք տարիների ընթացքում ԵՄ-ն այս ծրագրերի շրջանակներում հատկացրել է 300 մլն դրամ և հույս հայտնեց, որ ծրագիրը շարունակական բնույթ կկրի։

«Էյ Թի Փի» բարեգործական հիմնադրամի համակարգող Ռուզաննա Առուստամյանն իր ելույթում ասաց. «Անցած երեք տարիները հեշտ չեն եղել մեր երկրի համար, բազում մարտահրավերներ են եղել, որոշ խոչընդոտներ են առաջացել նաև  ծրագրի իրականացման ժամանակ, բայց մենք փորձել ենք մեր ուշադրությունը պահել մեր նպատակի և վերջնարդյունքի վրա։ «Էյ Թի Փի»-ն, լինելով այս ծրագրի գլխավոր հայտարարատուն, ապահովել է ծրագրի շարունակականությունը և որ այս տարի երբ նշելու ենք ծրագրի գործունեության 30 տարին, ձգտելու ենք դրական ազդեցություն ունենալ շրջակա միջավայրի վրա՝ մեր անտառտնկումներով, կանաչապատումներով, բնապահպանական դասընթացներով և այլն»։

«Էներգետիկայի հայկական գործակալություն» հիմնադրամի նախագահ Լուիզա Վրադանյանն էլ ասաց. «Մեր հիմնադրամը պատասխանատու է եղել ծրագրի շրջանակներում այն ամենի հետ, որն առնչվում էր կանաչ էներգետիկային՝ սկսած այն դասընթացներից, որոնք իրականացվել են 15 էկոակումբների երեխաների համար, մինչև կրաթական ծրագրերում իրականացված կանաչ էներգետիկայի ուղղությունը։  Ծրագրում եղել է երեք ուղղություն՝ կանաչապատումը, կենցաղային թափոնները և կանաչ էներգետիկան։ Համայնքների կարողություները բարձրացնելու համար իրակնացվել են դասընթացներ, որտեղ նույնպես կանաչ էներգետիկան եղել է հիմնական ուղղությունը»։

«ԵՄ-ը շրջակա միջավայրի համար, կանաչ համայնք՝ դիմակայուն ապագա» ծրագրի կրթական բաղադրիչն իրականացրել է Ջինիշյան հիշատակի հիմնադրամը։

Հիմնադրամի նախագահ Ռուբեն Կրիկյանն իր խոսքում ասաց «Հիմնադրամը պատասխանատում է եղել ծրագրի ունակությունների զարգացման և կրթական բաղադրիչի համար և հուսով եմ, որ  մեր թիմը կարողացավ անել առավելագույնը, որպեսզի այս երեք տարիների ընթացքում հասնենք այս արդյունքներին։  Ջինիշյան հիշատակի հիմնադրամի կողմից ծրագրի ընթացքում կազմակերպվեցին ամառային ճամբարներ, աղբահավաքներ, ինչպես նաև կազմակերպվեցին 15 էկո-ակումբների աշխատանքները։ Այդ ընթացքում երեխաները մշակեցին և իրականացրեցին նախագծեր։ Պետք էր տեսնել երեխաների ոգևորությունը և խանդավառությունն այդ ընթացքում, և հենց այդտեղ զգացվեց, թե ինչքան կարևոր էր այս ծրագիրը էկոլոգիական կրթության համար։  Սա ծրագրի ավարտը չէ, կտեսնենք, թե էկոակումբներն ինչպես կշարունակեն իրենց գործունեությունը և շատ նոր երեխաներ կընդգրկվեն դրանցում»։

Ծրագրի համակարգող Ռիմա Աբրահամյանը, ամփոփելով կատարված աշխատանքները, նշեց, որ իրենց նպատակն է եղել հզորացնել Հայաստանի փոքր և մեծ մարզային քաղաքների կարողությունները և այդ նպատակին հասնելու համար ընտրվել է հետևյալ հատուկ նպատակներին ուղղված համապարփակ մոտեցումը՝ ընդլայնել «կանաչ» քաղաքաշինության կարողությունները Հայաստանի շահառու մարզերում և բարելավել տվյալ քաղաքների ու մերձակա համայքների բնակիչների կյանքը:

«Ընտրվել է 15 թիրախ համայնք՝ Շիրակի, Լոռու, Տավուշի մարզերում։
Շիրակում ընտրվել են Գյումրի, Արթիկ, Մարալիկ քաղաքները, Լոռիում՝ Վանաձոր, Ալավերդի, Ստեփանավան, Սպիտակ, Տաշիր, Ախթալա, Թումանյան, իսկ Տավուշում՝ Իջևան, Դիլիջան, Բերդ, Նոյեմբերյան, Այրում բնակավայրերը և նրանց համայնքապետարաններ

Ձևավորվել է 15 էկո-ակումբ, տեղական և մարզային շահագրգիռ կողմեր և 10-ը ՔՀ դերակատարներ, 150 տնային տնտեսություն՝ «Տնամերձ տնկարաններ»-ի ծրագրով, որոնք համաձայնություն հայտնեցին միանալ մեր ծրագրին, ձևավորվել է մեկ տնկարան՝ Գյումրիում։

Ծրագրի շրջանակներում շուրջ 7000 աշակերտ ներգրավվել են Էկոակումբների գործողություններում՝ամառային ճամբարներում և աղբահավաք-մրցույթներում, ինչպես նաև 15 քաղաքային բնակավայրերի և դրանց կից համայքների բնակիչներն են ներգրավվել»։

Աբրահամյանի խոսքով՝ ծրագիրն ընթացել է երեք հիմնական ուղղություններով ՝ Կանչապատում, կենցաղային թափոնների կանաչ կառավարում, վերականգնվող էներգետիկա, էներգախնայողություն և էներգաարդյունավետություն։

«Շիրակի մարզի Մեծ Սարիարում  հիմնվել է 60 հա մակերեսով, իսկ Լոռու մարզի Ուրասարում՝ 40 հա մակերեսով անտառ։ Դրա շրջանակներում Ստեղծվել է շուրջ 290 աշխատատեղ, տնկնվել է շուրջ 300.000 ծառ, վերատնկվել է շուրջ՝ 90.000-ը։

Անտառ տնկելու գործընթացը բարդ և համապարփակ է, քանի որ դրանից առաջ պետք է կատարվեն մի շարք գործընթացներ, որպեսզի մեր աշխատանքն ունենա արդյունք և այն կայուն լինի։ Առաջին հերթին՝ ՇՄԱԳ-ն է։ Անտառները տնկելուց առաջ նաև ցանկապատման աշխատանքներ ենք տանում տարածքներում որպեսզի կենդանիները չվնասեն տնկիները, նաև հողի փխրեցում, մոլախոտերի հեռացում։

Թիրախ 15 համայնքներում նաև կանաչապատվել է 50 դպրոց (300-ական պտղատու, դեկորատիվ ծառ), 22 այգի և հանգստի գոտի և ընդհանուր առմամբ այս բաղադրիչով տնկվել է՝ 33,316 ծառ։

Ստեղծվել է ժամանակակից տնկարան Գյումրիում՝ տարեկան 100․000 տնկի։

«Էյ Թի Փի»-ն ունի տնկարաններ հիմնելու ռազմավարություն։ Ունենք 4 խոշոր տնկարանային տնտեսություններ, որոնք մենք հիմնում ենք տարբեր կլիմայական գոտիներում։ Հայաստանն ունի 4 կլիմայական գոտի։ Որպեսզի ծառերը, որոնք տնկվում են մարզերում, ունենան բարձր կպչողականություն, անհրաժեշտ է, որ անցնեն կլիմայավարժեցում։ Ունենալով տնկարաններ տարբեր կլիմայական գոտիներում՝ այն մեզ հնարավորություն է ընձեռում անցնել կլիմայավարժեցում, հետևաբար՝ ունենալ բարձր կպչողականություն։

Երբ մենք թիրախավորեցիքն Շիրակի մարզը, որն համարվում է մի փոքր աղքատ՝ կանաչապատ մակերեսի առումով , կարևոր էր այստեղ ունենալ ջերմատուն-տնկարան, որը հետագայում կապահովեր Շիրակի մարզում ծառապատման աշխատանաքների համար անհրաժեշտ տնկիները, որոնք արդեն կլիմայավարժեցումն անցած կլինեն և կապահովեն բարձր կպչողականություն։ 

Այս պահի դրությամբ մենք ունենք Գյումրու սելեկցիոն կայանում հիմնված տնկարան, ժամանակակից բոլոր պայմաններով ապահովված, որը կնպաստի  տնկարանի արդյունավետ գործունեությունը։  Երբ ամփոփում էինք արված աշխատանքն, այնտեղ ունեինք 120 հազարից ավել տնկի՝ շուրջ 15 ծառաթփատեսակներ։ Բացի այդ ստեղծվեցին 150 նոր միկրո ձեռնարկատիրական տնամերձ տնկարաններ՝ տարեկան 200․000 տնկի արտադրողականությամբ, բայց արդեն ծրագրի ավրատին այդ տնտեսություններից գնել էինք 200 հազարից ավել տնկի։

Հիմնվել  է 10 նոր էկո-ակումբ և հզորացվել առկա 5 էկո-ակումբները։

Կրթական բաղադրիչով կազմակերպվել են հանրային վարքագծի փոփոխությունը, երկարաժամկետ և կայուն ազդեցությունն ապահովելու և համայնքներում կանաչ կենսակերպը խթանելու դասընթացներ, որոնք ներառել են ինչպես շրջակա միջավայրի պահպանությունը, կանաչապատումը, այնպես էլ կենցաղային թափոնների կանաչ կառավարումը, էներգաարդյունավետությունը և էներգախնայողությունը:

Էկոճամբարներին մասնակցել են 1170 երեխա, տարեկան աղբահավաքներին՝ 2000-ից ավել, համայնքային ծառատուներին՝շուրջ 2000 մասնակիցներ։

Իրազեկման մակարդակը բարձրացնելու համար կազմակերպվել է 29 հանդիպում Էկո-ակումբներում, ՀԿ-ների,համայնքի ներկայացուցիչների համար, որի ժամանակ ներկայացվել է ծրագիրը, սպասվող ծրագրերում համայնքի բնակիչների մասնակցության հնարավորությունները:

Միջոցառումների և հանային իրազեկման արշավների արդյունքում համայնքներում ապահովվել է արևային կայանների օգտագործման, ինչպես նաև էներգախնայող և էներգաարդյունավետ լուծումների 7000 նոր կիրառող:

Ծրագրի շրջանակներում Ուրբան հիմնադրամի հետ մշակվել է կանաչ քաղաքաշինության լայնորեն կիրառելի կայուն մոդել՝ հիմնվելով միջազգային լավագույն փորձի վրա։ Կատարվել են թիրախ մարզերի 15 քաղաքների կարիքի գնահատում, իրավական վերլուծություն, միջազգային փորձի ուսումնասիրություն, որոնք կենտրոնացված էին նաև վերականգնող էներգիայի և էներգաարդյունավետության ուղեցույցների՝ «կանաչ աճի» ապահովման ռազմավարական քաղաքականության վրա:

Նախնական արդյունքները քննարկվել են 3 տարածաշրջանային հանդիպումների և եզրափակիչ սեմինարի ընթացքում։

Հանդիպումների արդյունքների հիման վրա մշակվել է մոդել և կազմակերպվել 10+4 վերապատրաստումներ մունիցիպալ դերակատարների հետ»,- տեղեկացրեց ծրագրի համակարգողը։

Նար տեղեկացմամբ՝ կանաչ քաղաքաշինության վերաբերյալ գիտելիքի պահպանման և տարածման նպատակով ստեղծվել է տեղեկատվության փոխանակման և ուսուցման www.gcrf.am հարթակ, որտեղ յուրաքանչյուր ամիս նոր օգտատերեր են այցելում դասընթացներն ուսումնասիրելու և մոդելի տեսլականին ծանոթանալու նպատակով։

ԵՄ պատվիրակության համագործակցության բաժնի ծրագրերի ղեկավար Տաթևիկ Դավթյանն ասաց. «Երբ սկսում էինք ծրագիրը, մտածում էինք, որ բնապահպանական մարտահարվերները  պակաս կարևոր չեն մյուս մարտահրավերներից և նույնքան կարևոր են և մեծ նշանակություն ունեն երկրի, պետության դիմակայունության համար։ Դրանք այնպիսի խնդիրենր չեն, որ կարելի է կողք դնել և դրանցով չզբաղվել,  որովհետև բնապահպանական, կլիմայի փոփոխության մարտահրավերներին լուծումներ գնտնելը մեր երկի դիմակայունության համար կարևորագուն նշանակություն ունեն՝ հասկանալով այն բոլոր մարտահրավերները, որոնց առջեր մենք կանգնում ենք։ Հուսով եմ որ ծրագրի արդյունքները կլինեն շարունակական, ոչ միայն կանաչապատման, էկովարքի, այլ նաև մոդելի առոմով, որը  ներկայացվեց։ Դրանք հետագա զագացում կունենա և «կանաչ կառավարում» ասվածը հետագայում չի ասոցացվի անհասկանալի եզրույթի հետ, այլ կլինի ընկալելի, թե ինչ ասել է «կանաչ կառավարում» և բոլոր գործողությունները պլանավորելիս այնպես կանեն, որ բնապահպանական հիմնախնդիրնեը լինեն առանցքում՝ նկատի ունենալով, որ եթե չունենք պաշտպանված բնություն,  կլիմայի փոփոխությունների նկատմամբ դիմակայունություն, ապա առհասարկա չենք ուենա որևէ դիմակայունթյուն»։