Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նախորդ շաբաթ ՀՀ ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը հայտարարեց, որ 2021թ-ից հետո միլիարդավոր դոլարների զենքի պայմանագրեր են կնքվել, որի մեջ ՌԴ-ի բաժինը 10 %-ից քիչ է։ Հայտնի է, որ Հայաստանը զենքեր է գնում Հնդկաստանից և Ֆրանսիայից և դրանք յուրացնելու համար ժամանակ է պետք, արդյո՞ք սպառազինման հարցում Ադրբեջանից հետ չենք՝ ժամանակի և զենքի ծավալների հարցում։

Վերոնշյալ հարցերի շուրջ Panorama.am-ը զրուցեց «ՀԵՆԱԿԵՏ» վերլուծական կենտրոնի փորձագետ Վահագն Սարոյանի հետ։

Վ. Սարոյան-ԱԽ քարտուղարի՝ վերը նշված,  հայտարարությունը հետաքրքրական է դառնում, երբ անհրաժեշտաբար հիշում ենք Փաշինյանի հայտնի հայտարարությունը՝ «Փող ունենք, բայց զենք չեն ծախում»։

Հիշեցնեմ, որ վերջինս բառացի նշել էր՝ «ՀՀ-ն այսօր ունի բոլոր ֆինանսական հնարավորությունները՝ ձեռք բերելու իրեն անհրաժեշտ պաշտպանական զենք-զինամթերք: Բնականաբար, ոչ բոլոր երկրներն են, որ պատրաստ են զենք վաճառել ՀՀ-ին... Դեպքեր ունենք, երբ հարյուր միլիոնավոր դոլարներ վճարված են, բայց ՀՀ-ի նկատմամբ մատակարաման պարտավորությունները չեն կատարվում, այդ թվում՝ դաշնակից երկրների կողմից»։

Այս երկու հայտարարություններից ակնհայտորեն երևում է, որ Հայաստանը սպառազինվելու կամ գոնե բացը լրացնելու դժվարություններ ունի։ Իսկ ադյո՞ք հասցնում է բալանսավորել, քանի որ շատ կարևոր է ՀՀ ԶՈւ զարգացման և դրանից բխող սպառազինության համապատասխանությունը, ինչպես նաև կորցրած սպառազինության հանգամանքը հաշվի առնելով։

Եվ որքան էլ հայտարարվում է, թե Հնդկաստանի և Ֆրանսիայի հետ ունեցած սպառազինության ձեռքբերման պայմանավորվածությունները կբալանսավորեն բանակի սպառազինության կորուստները 44-օրյա պատերազմից հետո, միանշանակ չենք կարող ասել, թե ինչ ժամկետների մեջ դա կդառնա իրականություն։ Եվ որքանով այդ ձեռք բերածը կարող է կառավարել կոնկրետ ժամանակահատվածում Հայաստանի առջև ծառացած անվտանգային մարտահրավերները։ Քանի որ մինչև պայմանագրերի կատարումը հնարավոր է նաև փոխվի մարտավարական անհրաժեշտությունը ըստ սպառազինության ունեցվածքի։ Իսկ այդ ընթացքում տեսնում ենք, թե ինչ արագությամբ ու ինտենսիվությամբ է զինվում Ադրբեջանը։

Հատկանշական է, որ Հնդկաստանից ներկրված զենքերը բանակի մոբիլության հետ ադապտացնելու համար ժամանակ և ռեսուրսներ են անհրաժեշտ, ինչը հիմնականում արվում է վարժանքների մեթոդական պարապմունքների, զորավարժությունների միջոցով։ Իսկ որքա՞ն տեղեկատվություն է եղել այս ընթացքում այն մասին, որ Հնդկաստանից ներկրված սպառազինության կիրառական վարժանքներ են անցկացվել և այդ զենքերը անցել են մարտական հերթապահության։

Մեկ այլ հանգամանք, որը շատ կարևոր է։ 44-օրյա պատերազմից հետո Հայաստանի սահմանը Ադրբեջանի հետ գնալով մեծանում է ու դեռ շարունակում է մեծանալ, իսկ անվտանգային միջոցառումները, մասնավորապես՝ սահմանների անվտանգային կահավորվածությունն իր ամբողջ ամպլուայով, որի մեջ մտնում է նաև սպառազինությունը, հասցնո՞ւմ է արդյոք անհրաժեշտ ծավալներով ու մոբիլությամբ, ինչպես նաև բարձր մակարդակով ապահովվել։ Սա կարևոր հարց է, որի պատասխանը ուղղակիորեն չի հնչել։

Ինչ վերաբերում է Հայաստանի սպառազինության ձեռք բերման Ռուսաստանի բաժնին, ապա տրամաբանական է, որ պետք է քիչ լինի, որովհետև Ռուսաստանն Ուկրաինայում ռազմական գործողությունների անցկացման թեժ փուլում է գտնվում դեռևս և հասկանալի է, որ իր սպառազինության արտադրանքի առյուծի բաժինը գնում է դեպի սեփական զորքի, սեփական բանակի կարիքները հոգալու։ Հաշվի առնելով նաև SIPRI-ի զեկույցը, որ Ռուսաստանի զենքի արտահանման ծավալները 2014-18թթ.-ի համեմատ, 2019-23թթ.-ին նվազել են շուրջ 53 տոկոսով։  

Panorama.am-Ադրբեջանը ռուսական զենքը գնում է Բուլղարիայից, Չեխիայից, քանի որ չի կարող ՌԴ-ից գնել, իսկ Հայաստանը՝ առայժմ Ֆրանսիայից և Հնդկաստանից։ Բացի այդ  ԱԽ քարտուղարը շեշտում է պայմանագրերի մասին, այսինքը զենքն ավելի ուշ կմատակարարվի, չե՞նք ուշանում։

Վ. Սարոյան-Ադրբեջանը ինտենսիվորեն է զինվում, իսկ սպառազինությունը ձեռք է բերում ոչ միայն վերը նշված երկրներից, այլ Թուրքիայից, Իսրայելից, Պակիստանից և միաժամանակ մեղադրական հայտարարություններ է անում Հայաստանի զենք ձեռք բերելու վերեաբերյալ։ Ադրբեջանը նաև պլանային զորավարժություններ է անցկացնում ոչ միայն իր տարբեր ստորաբաժանումները մարզելու այլև իր և  թուրքական բանակի հետ համատեղ, ձեռք բերված սպառազինությունը իր զորքերում ադապտացնելու համար։

Սրանով նաև քարոզչական պատերազմի խնդիրներ է լուծում որոշակի հոգեբանական ազդեցության մեթոդի կիրառությամբ, Հայաստանին ինչ-որ բաներ հասկացնելու միտումով։
Ընդունված պրակտիկա է, որ սպառազինության ձեռք բերման պայմանագրերի ստորագրման ժամանակ նաև հստակ նշվում է կատարման ժամկետները։ Իսկ իրական հողի վրա, կատարման ժամկետները միշտ լինում են փուլերով և ենթադրում են որոշ ժամանակահատված, դիցուք՝ մի քանի տարի։ Իսկ Հայաստանը ներկայիս արտաքին քաղաքական, ռազմական, անվտանգային կնճռոտ պրիզմայում դանդաղելու ժամանակ չունի հատկապես սպառազինությունների համալրման, կուտակման և դրանք զորքերում հմուտ կիրառելու գործում։