Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ըստ գործող օրենսդրության՝ հանք շահագործողների վճարած բնապահպանական հարկերից՝ ռոյալթիներից 2 %-ը պետք է վերադարձվի այն համայնքներին, որոնք գտնվում են հանքարդյունաբերության վնասակար ազդեցության գոտում։ Այդ գումարները պետք է ուղղվեն բնապահպանական և տեղի բնակչության առողջապահական խնդիրների լուծմանը՝ որպեսզի մեղմվի հանքարդյունաբերության բացասական հետևանքները։

Կառավարությունը վերջին նիստում Սյունիքի, Լոռու, Կոտայքի և Գեղարքունիքի մարզերի 6 համայնքներին, որոնք միասին ընդգրկում են 33 ազդակիր բնակավայր, հատկացրեց  1 մլրդ 51 մլն դրամ։ Սյունիքի համայնքներից մի քանիսը գտնվում են Զագեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի գործունեության բացասական ազդեցության գոտում։ Ըստ կարգավորման՝ 2024 թվականին բաշխվում է 2021 թվականին մետաղական հանքերից բյուջե վաճարած՝ 52 միլիարդ դրամ ռոյալթիի 2 %-ը։

Ինչքանով են այդ գումարները նպաստում համայնքների վրա հանքարդյունաբերության բացասական ազդեցության մեղմմանը, արդյոք այդ գումարներն համայնքներում նպատակային՝ բնապահպանական և առողջապահական ուղղվածությամբ են օգտագործվում։ Այդ հարցերի շուրջ Panorama.am-ը զրուցեց «Հայաստանի անտառներ» ՀԿ-ի տնօրեն, իրավաբան Նազելի Վարդանյանի հետ։

Ն. Վարդանյան-Այն վնասի հատուցում չէ, որևէ հարց չի լուծում, որովհետև անկախ նրանից, թե նրանք ռոյալթի վճարում են, թե չեն վճարում, բոլոր դեպքերում բնապահպանական այդ պահանջները պետք է պահպանեն, որը ոչ միշտ է կատարվում։ Դրա համար այնպես չէ, որ իրենք ռոյալթի վճարեցին, ապա ազատվում են այն պատասխանատվությունից, որն իրենց վրա դրաված է օրենսդրությամբ և կոնվենցիաներով։

Ռոյալթիները մի քիչ մեղմացնում են սոցիալական վիճակը, քանի որ այսպես թե այնպես այդ հանքը կա և ազդեցություն ունի։ Այդ գումարները հատկացվում են, որպեսզի բնապահպանական ծրագրերի վրա օգտագործվեն։ Բայց ոչ միշտ է, որ համայքնները պատրաստ են համապատասխան լավ ծրարգեր ներկայացնեն, քանի որ դրա փորձը չունեն։

Կարծում եմ, որ համայնքների հետ աշխատելու դաշտ կա։ Պետք է նրանց սովորեցնեն բիզնես-պլան, ծրագիր գրելը, թե ինչի վրա պետք է ուշադրություն դարձնեն, սովորեցնեն, որովհետև համայնքները բացի ասֆալտապատումից և ջրագծերից, կարծես ուրիշ այլ բան չեն պատկերացնում, բայց ռոյալթիները հենց բնապահպանական ծրագրերի համար են նախատեսված։ Այն հանքշահագործման ազդեցության մեղմացման համար է, որն ո՛չ վնասի հատուցում է և ո՛չ էլ վերացնում է այն բացասական ազդեցությունը,որը հանքերը թողնում են բնակչության առողջության վրա։

Այն սոցիալական բեռն է թեթևացնում, որ եթե հանքշահագործման ժամանակ ծառեր են հատվել, դրա փոխարեն ծառեր են տնկվում, որի համար էլ 30 տարի պետք է, որ ծառը հասունանա այն տարիքին, որի ժամանակ հատվել է։

Panorama.am-Այս կարգավորումը հանգշահագործման բացասական հետևանքների մեղմմանն է վերաբերում, իսկ ինչ պետք է արվի, որպեսզի կանխարգելվի, կամ մեղմվի վնասական ազդեցությունը շրջակա միջավայրի և մարդու առողջության վրա։

Նազելի Վարդանյան- Այդ կանխարգելման մեխանիզմը դրված է «Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման մասին»(ՇՄԱԳ) օրենքի մեջ։ Բայց նորմալ ՇՄԱԳ մեզ մոտ չի արվում։ Մեր երկրում բավարար փորձաքննություն չի արվում, իսկ կանխարգելումն դրանով է միայն արվում, և այդ պատճառով էլ այս վիճակն է։

Եթե տեսնում ես, որ իրոք շրջակա մկջավայրի վրա բացասական ազդեցություն կա, ապա փոխանակ հասարակական կազմակերպությունների վրա ճնշում գործադրեն, պետք է լուրջ փորձաքննություն անցկացնեն, բայց փորձաքննողները նույնիսկ տեղանքը չեն տեսնում։ Այն թղթերը, որոնք ներկայացնում է ձեռնարկողը, դրա հիման վրա աչքաչափով կա՛մ «այո» են ասում, կան «ոչ», այն նորմալ գործընթաց էլ չէ։

Բայց «Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման մասին» օրենքն էլ փոխեցին և նոր տարբերակն ավելի վատն է։ Եթե նախկին օրենքով հանքշահագործման թույլատվության համար 4 հասարակական լսում կար, նոր օրենքում թողել են մեկ լսում և մեկն էլ մինչև փորձաքննությունը։ Այսինքը՝ հանրության մասնակցությունը նվազագույնի են հասցրել՝ իր իրավունքներին և առողջությանը վերաբերող կարևորագույն որոշումների կայացման գործընթացում։ 

Հիշեցնենք, որ կառավարության հատկացված 1 մլրդ 51 մլն դրամով համայնքները հետևյալ՝ ոչ բնապահպանական ծրագրերը պետք է իրականացնեն. Մեղրիում մարզադաշտի վերանորոգում, Կապանում՝ Արծվանիկ բնակավայրի խմելու ջրամատակարարման ապահովման ծրագիր, Սոթքում՝ ոռոգման ներքին ցանց, Տրետուքում՝ ճանապարհի ասֆալտապատում և ամենագնացի ձեռքբերում, Կուտականում՝ ոռոգման արտաքին ցանցի ստեղծում, Կախակնում՝ ճանապարհի ասֆալտապատում, Ալավերդիում՝ Շնող, Թեղուտ, Ճոճկան բնակավայրերի ճանապարհային ցանցի բարելավում, Ծաղկաձորում՝ մարզամշակութային կենտրոնի կապիտալ նորոգում, գույքի ձեռքբերում, բարեկարգում: