Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արցախից ռուսական խաղաղապահ զորախումբը դուրս բերվեց ավելի շուտ, քան նախատեսված էր 2020 թ. նոյեմբերի 9-ին ստորագրված եռակողմ պայմանագրով։

Ո՞րն է սրա պատճառը, ո՞ւմ է ձեռնտու ստեղծված վիճակը, ո՞վ ինչ գին պետք է վճարի տեղի ունեցածի համար։ Այս հարցերի շուրջ Panorama.am-ը զրուցել է պատմական գիտությունների թեկնածու, վերլուծաբան, APRI Armenia-ի գիտաշխատող Սերգեյ Մելքոնյանի հետ։

Panorama.am-Պարոն Մելքոնյան, ռուսական զորախումբն Արցախից դուրս բերվեց  պայմանագրով նախատեսված ժամկետից գրեթե մեկ ու կես տարի շուտ։ Ո՞րն է պատճառը, Ձեր կարծիքով։

Սերգեյ Մելքոնյան-Մի քանի պատճառ կա։ Ռուսաստանում հասկացան, որ այնտեղ երակարաժամկետ մնալու իմաստ չկա։ Դա իր հերթին ունի մի քանի ենթապատճառներ։

Ադրբեջանում ու Թուրքիայում հասկացան, որ Ռուսաստանը ցանկանում է իրականացնել մի շարք ծրագրեր հայերին Արցախ վերադարձնելու համար, որպեսզի ապահովի իր երկրաժամկետ ներկայությունն այնտեղ։ Ադրբեջանն ու Թուրքիան այդ հարցը սկսեցին դնել օրակարգ ու ճնշել, իսկ իրականում ոչ մի լուրջ ծրագիր չէր քննարկվում։ Ռուսաստանում հասկանում էին, որ Ադրբեջանում բոլորը սպասում էին, թեերբ են իրենք  դուրս գալու, քանի որ ոչ ոք ուրախ չէր, որ ռուսական ներկայություն կա իրենց տարածքում։ Ադրբեջանցիները շատ ուրախացան, երբ կարողացան ռուսներին հանել Գաբալայից ու իրենց համար խնդիր էր ընկալվում, երբ 2020 թ. պատերազմից հետո էլի ստացան Ռուսաստանի նեկայությունը։

Տարբեր սցենարներ էին քննարկվում Արցախում ռուսական խաղաղապահ զորախմբի ֆունկցիաների վերաբերյալ՝ ականազերծում, հայ-ադրբեջանական սահմանին, Հայաստանով անցնող կոմունիկացիաների հարևանությամբ տեղակայում... Բայց Ռուսաստանում հասկացան, որ Ադրբեջանը բոլոր տարբերակներին դեմ է։ Ու որպեսզի ավելի շատ խնդիրներ չլինեն ռուս-ադրբեջանական հարաբերություններում, որոշեցին դուրս գալ։

Panorama.am-Ո՞րն է Արցախից Ռուսաստանի դուրս գալու գինը։ Ո՞վ պետք է վճարի այդ գինը։

Սերգեյ Մելքոնյա-Սա Ռուսաստանի համար հարկադրված օրակարգ էր։ Բայց Ռուսաստանը դեռ Ադրբեջանից պետք է ինչ-որ բան ստանա, հիմնականում դա կարող է լինել Ադրբեջանի համաձայնությունը ԵԱՏՄ-ի հետ ավելի մտերիմ լինելու վերաբերյալ կամ էլ տարածաշրջանային ինչ-որ օրակարգ։ Ադրբեջանը դեռ ոչինչ չի վճարել, իսկ խաղաղապահ զորախմբի դուրսբերումը Ռուսաստանի համար մեծ կորուստ է, քանի որ ընկալում էին, որ 2020-ից հետո Ռուսաստանը վերադաձավ Հարավային Կովկասի երրորդ երկիր, քանի որ նրանք ներկա են Աբխազիայում, Հարավային Օսեթիայում, Հայաստանում։ Հիմա Ղարաբաղից դուրս եկան, Հայաստանում իրենց ներկայությունը նվազում է, իսկ սա արդեն խոսում է ոչ թե հաջողությունների, այլ հակառակի մասին։

Panorama.am-Պարոն Մելքոնյան, Դուք նշել էիք, որ «դարերի օրինաչափություն է՝  տարածաշրջանում չկա հայ բնակչություն, չկա ռուսական ներկայություն։ Սակայն դրանից ոչ միայն պատմական դասեր չի քաղում Հայաստանը, այլև Ռուսաստանը։ Բայց այդ դասերը լավ սովորեցին Բաքվում, Անկարայում»։ Ի՞նչ դասերի մասին է խոսքը։

Սերգեյ Մելքոնյա-Այո, ոչ Կարսում, ոչ  Էրզրումում, ոչ  Տրապիզոնում, այսօր արդեն Արցախում հայ չկա, ռուսներն այնտեղ վերադառնալու հիմք չունեն։ Եվ Ադրբեջանում ու Թուրքիայում դա շատ լավ հասկանում են։  Եթե Աստված ոչ անի, Հայաստանի տարածքի որոշ մարզերի հանդեպ նույն ճակատագիրը կրկնվի, ապա այնտեղ էլ ռուսական ներկայություն չի լինի։ Ոչ Թուրքիան, ոչ Ադրբեջանը նրանց այստեղ չեն հրավիրի, հակառակը, Թուրքիան Ռուսաստանի մրցակիցն է այս տարածաշրջանում։ Իսկ Ադրբեջանը Թուրքիայի քաղաքական շարունակությունն է։

Panorama.am-Երեկ ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան, Բրյուսելի հանդիպումից հետո մամուլում հայտնված տեղեկությունները վկայակոչելով, նշեց, որ չի զարմանա, եթե Հայաստանը դուրս հանի ռուսական ռազմաբազան, իսկ կարևոր նշանակության ենթակառուցվածքները հայտնվեն արևմտյան երկրների հսկողության ներքո։ Դուք առաջիկայում նման զարգացումներ կանխատեսո՞ւմ եք։

Սերգեյ Մելքոնյա-Ամեն դեպքում, այսպես կոչված փաստաթղթում պետք է մի քանի բան տարանջատել։ Վստահ եմ, որ դրանում ընդգրկված շատ դրույթներ կեղծ են։ Այն որ Ռուսաստանի կողմից նման արձագանքի արժանացավ, դրվեց օրակարգ, կարող է խոսել Ադրբեջանի տեղեկատվական դիվերսիայի մասին։  Երկու թուղթ, առանց որևէ ստորագրության, առանց որևէ բանի, նկարեցին ու դրեցին օրակարգ թեզեր, Հայաստանը պաշտոնապես չհերքեց, ինչը հիմք տվեց՝  տարբեր պետություններ մտածեն, որ առնվազն նման նախնական համաձայնություն կա։ Իսկ ԱԳՆ-ի կողմից հերքումն անիմաստ էր, քանի որ տեղեկատվական դիվերսիան հաջովել էր, Հայաստանի շուրջ առաջացավ նեգատիվ մթնոլորտ։ Բայց ես էլ չեմ զարմանա, որ հրապարակված որոշ կետեր իրականություն դառնան։

Ամեն դեպքում պետք է հիշել, Հարավային Կովկասը Ռուսաստանի համար կարևոր, բայց ոչ կենսական նշանակության տարածաշրջան է։

Հարցազրույցի մանրամասներն ու շարունակությունը՝ ձայնագրությամբ։