Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ամեն տարի մայիսի 22-ին նշվում է Կենսաբազմազանության միջազգային օրը։ Այս տարվա կարգախոսն է «Միացիր ծրագրին»։ Հայաստանն աշխարհում իր կենսաբազմազանությունով ամենահարուստ կետերից մեկն է։

Կենսաբազմազանության պահպանության հիմնական խնդիրներն են բուսական և կենդանական աշխարհների տեսակային բազմազանության ամբողջականության ապահովումը։ Հայաստանում կենսաբազմազանության պահպանությանը մեծապես նպաստում է նաև «Խոր Վիրապ» պետական արգելավայրը, որը մտնում է «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցի մեջ։ Այն ստեղծվել է 2007 թվականին 50,28 հա. տարածքում։

«Խոր Վիրապ» պետական արգելավայրը ջրաճահճային տարածք է և ընդգրկված է «Միջազգային կարևորության խոնավ տարածքերի մասին, հատկապես՝ որպես ջրային թռչունների բնակավայր» Ռամասարի կոնվենցիայի միջազգային նշանակության ճահճային տարածքների ցանկում։ Այն կարևոր տարանցիկ տարածք է ավելի քան 100  տեսակի չվող ջրային թռչուների համար, որոնցից  30-ը բնադրող տեսակներ են։ Արգելավայրը բնադրավայր է նաև ողնաշարավոր և անողնաշարավոր կենդանիների մի շարք տեսակների համար, օրինակ՝ սովորական ջրասամույրի, որը որպես վտանգված տեսակ գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։

Շրջակա միջավայրի նախարարության իրավախորհրդատու, BirdLinks Հայաստան ՀԿ նախագահ Կարեն Աղաբաբյանը հենց «Խոր Վիրապ» պետական արգելավայրում լրագրողների հետ զրույցում ներկայացրեց ջրաճահճային տարածքի ստեղծման անհրաժեշտությունը.  «Գաղափարն ի հայտ եկավ  երեք պատճառով։

Այս տարածքը Ռամասարի կոնվենցիայով պահպանվող խոնավ տարածք է. սա պետք է լիներ ճահճուտ, բայց լրիվ դեգրադացված էր, ենթակա վերականգնման։

Երկրորդ պատճառը՝ Հայաստանը գտնվում է  երեք գլոբալ միգրացիայի ուղիների խաչմերուկի վրա, ինչը նշանակում է, և մեր մոնիտորինգը  ցույց է տվել, որ Հայաստանի տարածքով անցնում է տարեկան  առնվազն 1,5 միլիոն ջրային թռչուն, որոնք պետք է ինչ որ տեղ կանգնեն, հանգստանան, սնվեն ու շարունակեն ճանապարհը։ Այդ ընթացքում իրենք կանգնում են Արարատյան դաշտի տարբեր ջրաճահճային տարածքներում, որոնք մտած են հանրային որսահանդակների մեջ, նշանակում է՝ չունեն անվտանգ հանգստի տեղ և մեր նպատակն էր ստեղծել նման անվտանգ հանգստի տեղ։

Երրորդ՝ անընդհատ տեղի է  ունենում եղեգնուտի այրումներ, նաև այս տարածքերի վրա էր տարածվում, միակ ելքն էր՝ վերականգնել այս տարածքը որպես ջրաճահճային միջավայր»։ 

2019 թվականից BirdLinks Հայաստան ՀԿ նախաձեռնությամբ և Կովկասի բնության հիմնադրամի ֆինանսական աջակցությամբ էլկոհամակարգի վերականգնմանն ուղղված միջոցառումներ են ձեռնարկվել։ Ընդհանուր, 1.61 հա տարածքում բնահենք լուծումներով ստեղծվել է երեք ջրաճահճային տարածքներից բաղկացած տարածք, որոնք առանձնացված են կղզյակներով։

Կ. Աղաբաբյանն ասաց, որ այս տարիների ընթացքում դիտարկումները ցույց են տվել, որ ավելացվել է տարածքում բնադրող ու չվող թռչունների քանակը, համապատասխանաբար բնադրող թռչնատեսակների թիվը 38-ից դարձել է 55, իսկ կանգառող թռնչատեսակներինը՝ 31-ի 61։ Տարածքում կան մի քանի տեսակի բադ, կտցարներ, տառեղներ, եղեգնաթռչնակներ և այլն։

«Մեզ մոտ քիչ են կտցարները, ավելի հարթ հատվածներ են պետք, որը հաջորդ փուլերի դիզայնում կներառենք», - նշեց նա։

Ամբողջ աշխարհում ջրաճահճային տարածքները անտառերից հետո երկրորդն են կենսաբազմազանության քանակով։

«Թեև ջրաճահճային տարածքները ավանդաբար համարվում են  չարիք, առնվազն անպիտան հող, իսկ վատագույն դեպքում մոծակների բազմացման վայր, բայց ջրաճահճային տարածքներն ունեն մի քանի ֆունկցիաներ՝ կլանում են ավելի շատ և ավելի արագ ածխաթթու գազ, քան անտառները, ֆիլտրում են ջուրը։ Ոնց որ սպունգ աշխատի. ձնհալքի ժամանակ գետերի ջուրը շատանում է, ստորգետնյա հոսանքներով կլանում է  այդ ջուրը, չոր ժամանակ սկսում է  հետ տալ այդ ջուրը, մեղմել ամբողջ տեղական կլիման»,- ասաց նա։

Այս տարվա ապրիլին կրկին վերականգնողական աշխատանքներ են իրականացվել տարածքում, սակայն ջրաճահճային էկոհամակարգի լիարժեք վերակենդանացման համար անհրաժեշտ են համապատասխան միջամտություններ ավելի ընդարձակ տարածքում։

«Քանի որ տեխնոլոգիապես տիրապետում ենք մեթոդին, ինչպես անել դիզայն, վերականգնման աշխատանքներ, պատրաստվում ենք ընդլայնել տարածքը։ Մեր հիմնական խնդիրն է ֆինանսական միջոցների հայթայթումը, ինչի ուղղությամբ կատարում ենք ակտիվ աշխատանքներ»,- ասաց Կ.Աղաբաբյանը։

Կովկասի բնության հիմնադրամի գործադիր տնօրեն Էլիզաբեթ Մեսուդն ասաց, որ այս տարածքում արդեն 5 տարի աշխատում են և մեծ բավականություն են ստանում իրենց աշխատանքի արդյունքներից։

Շրջակա միջավայրի նախարարի տեղակալ Արամ Մեյմարյանի ներկայացմամբ, տարիների ընթացքում կենդանիներն այստեղ շատանում են, բազմապատկվում, կարելի է հանդիպել այնպիսի կենդանիներ, բույսեր, որոնք Կարմիր գրքում են գրացված։

«Կարելի է ասել՝ արգելավայրը քայլ առ քայլ վերականգնվում է ու համապատասխանում Ռամասարի կոնվենցիային որպես ջրաճահճային տարածք»,- ասաց փոխնախարարը։ 

Նա կարևորեց ջրաճահճային խոնավ տարածքը նաև տարածաշրջանում զբոսաշրջային ուղղություն դառնալու առումով։