Ձեր վստահելի աղբյուրը

Իրանում տեղի ունեցած ավիավթարը, որի հետևանքով զոհվեցին Իրանի նախագահ Իբրահիմ Ռայիսին, ԱԳ նախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահիանը և պատվիրակության մյուս անդամները, լուրջ նախաքննության առիթ է։ Մինչև այժմ հնչած պաշտոնական վարկածը՝ վատ եղանակային պայմաններն են։ Իրանագետ Հասմիկ Կիրակոսյանը, որը ողբերգության օրերին գտվում էր Իրանում, Panorama.am-ի հետ զրույցում  կիսվեց իրանական հանրության շրջանում առկա տրամադրություններով և շրջանառվող վարկածներով։ 

«Այդ օրերին Իրանում էի և բանախոսություն ունեցա՝ Գրավոր ժառանգության գիտահետազոտական կենտրում։ Ես ուզում եմ կարճ ներկայացնել՝ Իրանի հասարակության շրջանում տեղի ունեցող տրամադրությունները։ Պետք է ընդգծեմ, որ իրանցիները շատ արագ համախմբվում են և կազմակերպվածություն ցուցաբերում՝ վտանգի դեպքում։ Ես այն նախ կապում եմ Իրանի առաջնորդ Ալի Խամենեի որդեգրած քաղաքակության և ժողովրդի նկատմամբ ցուցաբերած վերաբերմունքի հետ, որովհետև նա, հաշված ժամերի ընթացքում, անմիջապես հայտարարություն տարածեց ու ժողովրդին պատրաստեց՝ ցանկած ելքով զարգացումներին։  Նա ընդգծեց, որ անհանգստանալու կարիք չկա, քանի որ երկրում որևէ խաթարում տեղի չի ունենա։ Երբ հայտնի դարձավ, որ բոլորը զոհվել են նրանց հայտարարեցին «շուհադա-յի խիդմաթ», որը նշանակում է «ծառայության նահատակներ», այսինքն՝ «մարտիրոսված՝ ժողովրդին ծառայելու համար»։ Էբրահիմ Ռայիսիի համար օգտագործում էին «խադեմ ալ-Ռեզա»  պատվանունը, որը բառացի նշանակում է ՝ Ռեզայի ծառա։ Մինչ նախագահի պաշտոնում ընտրվելը Ռայիսին եղել է «Ասթան-ե Ղոդս-ե Ռազավի» կազմակերպության նախագահը, որի մեջ մտնում է նաև Մաշհադում գտնվող շիայական ութերորդ իմամ Ռեզայի մզկիթը, սրբատեղին, որտեղ հուղարկավորեցին նաև Ռայիսիին»,- ասաց իրանագետը։

Հասմիկ Կիրակոսյանը հատկանշական համարեց այն, որ  վտանգի դեպքում իրանցիները բավականին կազմակերպված համախմբվեցին։

«Նրանք չէին շեղվում այն կանոններից, որոնք հայտարարված էին երկրում։ Թեև իրանցիները սպասում էին նախաքննության ավարտին, որպեսզի պարզ դառնա,թե ինչ է տեղի ունեցել իրենց երկրի ղեկավարի հետ»,- հավելեց մեր զրուցակիցը։

Ուղղաթիռի վթարի հետ կապված պաշտոնական նախնական վարկած կա, սակյան  իրանագետի փոխանցմամբ, իրանցիների շրջանում ևս շրջանառվում էին վարկածներ։

«Իրանցիները շատ զգուշավոր են և երբեք «առաջ չեն ընկնում»։ Փորձում են լինել զուսպ և հանգիստ նայել խնդիրներին։ Գիտական շրջանակներում, որոնց հետ ես զրուցում էի, բոլորը նախ ափսոսանք էին հայտնում կատարվածի վերաբերյալ, այնուհետև նշում՝  վատ եղանակի պատճառով կարող էր ուղղաթիռը վթարի ենթարկվել։ Հիմնական վարկածը սա էր և մտածված կերպով սպասում էին նախաքննությանը»,- ասաց նա։

Ինչ վերաբերում է տարածաշրջանի երկրներին և Իրանի հետ հարաբերությունների հնարավոր զարգացումներին, ապա Հասմիկ Կիրակոսյանի կարծիքով՝ էական փոփոխություններ չեն սպասվում, քանի դեռ նախաքննությունը շարունակվում է։

«Ես ուզում եմ մեկ կարևոր հանգամանքի անդրադառնալ։ Տարածաշրջանի երկրներից Թուրքիան այս ողբերգական դեպքից նույնիսկ սկսեց օգուտներ քաղել ՝ իրենց ռազմահետախուզական հնարավորություններն ի ցույց դնելու և գովազդելու համար։ Հայտնի է, որ իրանական կողմը դիմել էր թուրքական կողմին՝ անօդաչու թռչող սարքերի օգնությամբ տեղորոշելու ավիավթարի վայրը։  Թուրքիայի տրանսպորտի նախարարը հայտարարեց, որ թուրքական անօդաչու թռչող սարքն է տեղորոշել դեպքի վայրը։ Ասես օգտվում էին առիթից՝ գովազդելու իրենց ռազմահետախուզական հնարավորությունները։ Իրանական ԶԼՄ-ներն անմիջապես արձագանքեցին և մանրամասն քարտեզներով ներկայացրեցին, որ թուրքական սարքը սխալ էր տեղորոշել դեպքի վայրը։ Ավիավթարի վայրից 7կմ հեռու էր տեղորոշել։ Ճշգրիտ վայրը տեղորոշել են իրանական անօդաչու, հետախուզական սարքերը»,- նշեց Կիրակոսյանը։

Ինչ վերաբերում է Հայաստանի հետ հարաբերություններին, ապա իրանագետի խոսքով՝  որևէ բացասական ընթացք չի կանխատեսվում։

«Իրանի առաջնորդի կողմից հնչել են հայտարարություններ, որոնց պետք է զգուշորեն վերաբերել։ Ըստ այդմ՝ հարաբերությունների բնական ընթացքը չի խաթարվելու։Կարծում եմ՝ իրանական կողմը հավատարիմ է մնալու բռնած ուղուն և Հայաստանի հետ հարաբերությունները չեն խաթարվելու»։
Ինչ վերաբերում է ադրբեջանական կողմին, ապա իրանագետը նկատեց, որ իրանական կողմը չի շտապում որևէ հայտարարություն անելու կամ դիրքորոշում հայտնելու։ Նրանք սպասում են նախաքննության ավարտին, որն իրականացվում է բազմաշերտ։

Մնում է սպասել զարգացումներին, թեև Կիրակոսյանը նկատեց, որ Իրանը վերջին շրջանում փորձում էր լավացնել հարաբերություններն Ադրբեջանի հետ։

Հարցազրույցն ավելի մանրամասն կարող եք լսել հղմամբ։