Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՊԵԿ-ը e-draft.am իրավական ակտերի նախագծերի կայքում օրինագիծ է շրջանառում, որով  քրեականացնում է ապրանքային մաքսանենգության դեպքերը և 10 մլն դրամը գերազանցող ապրանքը թաքցնելու դեպում 3-6 տարի ժամկետով ազատազրկում է նախատեսում գործարարներիր համար։

Նախագծի հիմնավորման մեջ ասվում է. «Հաշվի առնելով վերոգրյալը և այն հանգամանքը, 16.05.2016թ․ «Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» N ՀՕ-83-Ն օրենքով ապրանքային մաքսանենգության ապաքրեականացման արդյունքում նշված իրավախախտումների քանակը ավելացել է, Նախագծով նախատեսվում է կատարել համապատասխան լրացում ՀՀ քրեական օրենսգրքում։

Մասնավորապես՝ նախատեսվում է լրացնել նոր՝ 290․1-ին հոդված, որի համաձայն՝ մաքսանենգությունը սահմանվում է որպես քրեորեն պատժելի արարք, այն է՝ մաքսանենգությունը՝ Հայաստանի Հանրապետության պետական սահմանով կամ Եվրասիական տնտեսական միության մաքսային սահմանով ապրանքների  ապօրինի տեղափոխելը առանց մաքսային հսկողության կամ դրանից թաքցնելով, կամ դրանց մասին հավաստի տեղեկությունը սահմանված կարգով չհայտարարագրելու կամ ոչ իր անվամբ հայտարարագրելու կամ դրանց տեղափոխման համար սահմանված կանոնը, այդ թվում՝ արգելք կամ սահմանափակում խախտելու կամ մաքսային կամ այլ փաստաթուղթը խաբեությամբ օգտագործելու միջոցով»։

Խնդրահարույց օրինագծի վերաբերյալ ահազանգեց «Մանթաշյանց» գործարարների միության համահիմնադիր, նախագահ Վահրամ Միրաքյանը, որին հետևեց ՊԵԿ նախագահ Ռուստամ Բադասյանի կոշտ արձագանքը՝ թե ավելորդ աղմուկ է բարձրացվում օրինագծի շուրջ և ոչ մի հիմնավոր բան չի ասվում։

Օրինագծի նախագծի շուրջ Panorama.am-ը զրուցեց, իրավաբանական գիտություների թեկնածու, փաստաբան Արսեն Սարդարյանի հետ։

Ա. Սարդարյան-Օրենսդրական նախաձեռնությունն ընդհանրապես երկրի իրավական զարգացման ուղուց նահանջ է, որովհետև մենք վերադառնում ենք առևտրային ոլորտը կարգավորող ավելի խիստ մեթոդների, ինչը չի կարող տնտեսապես զարգացող երկրի համար լինել արդյունավետ ճանապարհ։Արդյունավետ ճանապարհը պետք է լինի տնտեսական ոլորտում վարչական գործիքակազմը։ Այսօր վարչական ոլորտում կարող են լրացուցիչ տույժեր տուգանքներ կիրառվեն, եթե հայտնաբերվի իրավախախտումը։

Գործող կարգավորումներով մաքսանենգությունը իրավախախտում է, ոչ թե քրեական հանցագործություն, հայտնի է, որ այն ապաքրեկանացվել էր։ Հիմա ՊԵԿ նախաձեռնությամբ մաքսանենգությունը պետք է կրկին քրեականացվի։

Այս առումով գտնում եմ, որ նախաձեռնությունը հիմնավոր չէ։ Հակառակը՝ այն լրացուցիչ հնարավորություն է ստեղծելու որպեսզի ճնշումներ գործադրելու միջոցով արդարադատության այդ գործընթացը խեղվի։ Եթե նախկինում վարչական ոլորտում պետք է մտնեին, հիմնավորեին տույժի և տուգանքի ձևաչափով պատասխանատվության ենթարկեին գործարարին, ապա  ես ցավով սպասում եմ, որ քրեականացնելուց հետո պրակտիկան այնպիսին է լինելու, որ խախտման նմանատիպ առերևույթ արարք կատարելու դեպքում առանց պարզաբանելու տանելու են կալանքի, որպեսզի գործարարն այդ ենթադրյալ վնասը հատուցի, ըստ էության՝  առանց իր իրավունքները պաշտպանելու, որովհետև եթե սկսվում է երկարատև քրեական գործընթացով իր իրավունքները պաշտպանելու պրոցես, ապա այն որպես կանոն տանում է երկարատև ազատազրկման գործընթացի։ Բայց գործարարը հազվադեպ է պատրաստ իր բիզնեսը անտեր թողնել և ամիսներով կամ տարիներով մտնի երկարատև պայքարի մեջ։ Դրա համար այս ոլորտի քրեականացումը չի կարող համարվել արդարացի։

Panorama.am -Գործադիրը եթե ուզում է իրոք խախտումների դեմ պայքարել, ապա ավելի արդյունավետ չէ՞ր լինի վարչարարությունը խստացներ, տույժ-տուգանքները մեծացնելու ճանապարհով գնար, այլ ոչ թե՝ քրեականացնելու։

Ա. Սարդարյան-Այս պահին թաքցված ապրանքի մաքսային արժեքի 50 %-ի չափով տուգանելու գործող մեխանիզմ կա,  որը շատ լուրջ գումար է։  Շահույթը սովորաբար լինում է 5-15%-ի շրջակայքում։ Այսինքը՝ գործարարը նման խախտման դեպքում իր շահույթից միջինում 3-4 անգամ ավել վնաս կկրի։ Կարող է նաև 10-20 անգամ ավել լինի, որովհետև կան դեպքեր, որ շահույթը 1-2 % է։ Այս մեխանիզմները գործածելու դեպքում կարելի էր այստեղ պատասխանատվությունը խստացնել և արդյունք ունենալ։ Բայց այստեղ անձին կալանավորելու գործիքը չկա, սա է , ըստ էության, տարբերությունը։ Դրա համար է այսօր գործարարաների շրջանում արծարծվում այդ հարցը. «Ինչու եք այդ «կալանավորելու մահակը»  օգտագործելու համար ամեն ինչ տանում դեպի քրեականացում, եկեք գործարարի հետ հարաբերություններում ձեր գործընթացները կառուցեք քրեականից դուրս»։ Բայց հակառակ գործընթացն է գնում, ցավոք, նույնիսկ խրախուսական նորմերն են պատրաստվում հանել։ Ես գտնում եմ, որ այն նահանջ է։

Panorama.am-Ըստ Ձեզ, ինչն է բիզնեսի նկատմամբ գործադիրի նման քայլի պատճառը։

Ա. Սարդարյան-Ես կարող եմ ենթադրել միայն, որ պետությունը ֆինանսական խնդիրներ շատ ունի և փորձում է տարբեր մեթոդներով այդ խնդիրները լուծել։ Ինչ խոսք՝ կարևոր է, որ մեր պետական բյուջե շատ գումար մտնի և հարցեր լուծվի, բայց սա ժամանակավոր կարճատև էֆեկտ կարող է ունենալ, քնաի որ հեռանկարում քանդելու է գործարարներին։ Այս փոփոխությունը նույնիսկ եթե կարճ ժամանակում բյուջե մուտքեր ապահովի, ապա այն այդ նպատակին էլ չի ծառայի, որովհետև ի վերջո, եթե գործարարները սննկացան, բիզնեսը ավիրվեց, ապա դրան հաջորդելու է հարկահավաքության ոլորտում ավելի մեծ դեֆիցիտը։

Panorama.am-Հայտնի փաստ է, որ նախկինում բազմաթիվ են դեպքերը, երբ մաքսային և հարկային տեսուչների սխալների դեպքում էին վարչական վարույթներ հարուցվում, ինչը հետագայում բողոքարկվում էին և գործարարներն արդարացվում։ Այս համայնապատկերում ի՞նչ կլինի խախտումը քրեականացնելու դեպքում։

Ա. Սարդարյան-Նախկինում սխալներ շատ էին լինում հիմա էլ է լինելու և ընթացքը քրեականացնելու դեպքում, ըստ մեզ, այդ սխալը լինելու է ոչ տուգանքների և տույժերի տեսքով, որը կարող  էր Վարչական դատարանում վիճարկվել և ի վերջո արդարացի ակտն ընկալել։ Քրեական ոլորտում նույնպես կարելի է արդարացի ակտ ակնկալել, բայց կալանավորելու կամ ռեպրեսիվ մեխանիզմներ կիրառելու պրակտիկան այն իրավիճակն են ստեղծում, որ գործարարների առնվազն 90 % -ը պայքարից հրաժարվի։ Այսինքը շատ դեպքերում գործարարը տեսուչի այդ սխալ  ակտով կարող է հսկայական գումարներ վճարի այդ պրոցեսի մեջ չմտնելու համար, այն դեպքում երբ շատ դեպքերում այդ ակտը սխալ է եղել և ինքը մեղք չունի, որևէ բան չի թաքցրել, այլ տեսուչն է սխալվել։ Այս դեպքերում նույնպես գործարարը վախենալու է մտնել պայքարի մեջ, այս ռիսկն ենք տեսնում։

Panorama.am-ՊԵԿ նախագահ Ռուստամ Բադասյանը հայտարարեց, թե համաշխարհային պրակտիկայում երկրները գնում են ոլորտի քրեականացման ճանապարհով։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս պնդումը։

Ա. Սարդարյան-Եթե անձը նման բան է հայտարարում,ապա պետք է բարի լինի պրակտիկայից օրինակներ բերի։ Օրինակ՝ ասի, թե այսինչ թվին Ֆրանսիայում, ԱՄՆ-ում կամ Գերմանիայում նման փոփոխություններ են տեղի ունեցել։ Մենք այն չլսեցիքն, ուստի այն կարծիքին ենք, որ անհիմն հայտարարություն էր։  Մյուս կողմից էլ ՊԵԿ-ը նման կարևոր նախագծի վերաբերյալ շահագրգիռ կողմերի հետ հանրային քննարկման լուրջ քայլեր մինչ օրս չի իրականացրել։