Ձեր վստահելի աղբյուրը

Oգոստոսի 29-ին ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայում տեղի է ունեցել «Պատմամշակութային ժառանգության հիմնախնդիրները հետխորհրդային շրջանում» թեմայով միջազգային գիտաժողովը, որը կազմակերպել էր «Գեղարդ» գիտավերլուծական հիմնադրամը։ Գիտաժողովին մասնակցեցին մասնագետներ Գերմանիայից, Լեհաստանից, Լիտվայից, Հայաստանից, Հունգարիայից, Ռուսաստանից, Վրաստանից։

«Գեղարդ» գիտավերլուծական հիմնադրամի տնօրեն Ռոբերտ Ղազարյանն իր ողջույնի խոսքում նշել է․ «Ուրախալի է, որ միջազգային այս գիտաժողովը լայն արձագանք գտավ ոչ միայն հայաստանյան, այլ նաև արտերկրի գիտական շրջանակներում։ Հիմնադրամի գործունեության հիմնական ուղղություններից մեկն է նաև պատմամշակութային ժառանգության հետ կապված հիմնախնդիրների վերհանումը»։ 

Նա նշել է, որ այսօր մեր տարածաշրջանում իրականացվում է պատմական իրադարձությունների, փաստերի կեղծման, ձևափոխման կազմակերպված քաղաքականություն. «Փորձ է արվում յուրացնել, օտարել հատկապես տեղաբնիկ ժողովուրդների պատմությունն ու մշակույթը։ Կարծում եմ՝ դա միայն պարզ կեղծարարություն չէ, այլ նաև քաղաքակրթական արժեքների դեմ իրականացված հանցագործություն, փորձ՝ ձևախեղելու նաև սերունդների հիշողությունը, պատմական ժառանգությունը։ Գիտաժողովի խնդիրներից մեկն է նաև վեր հանել նման դեպքերը»։

Նա հատուկ ուշադրություն է հրավիրել Ադրբեջանի պետական քաղաքականության վրա, որը միտումնավոր ոչնչացնում և աղավաղում է Արցախի հայկական մշակութային ժառանգությունը։

«Ադրբեջանի հակահայ քաղաքականությունն ու մշակութային վանդալիզմն իր դրսևորումներն է ունեցել նաև խորհրդային տարիներին։ Այսօր նմանատիպ գործընթացներ տեղի են ունենում նաև Արցախի օկուպացված տարածքներում», - ասել է Ռոբերտ Ղազարյանը։

ՀՀ ԳԱԱ գիտության հանրայնացման և հասարակայնության հետ կապերի բաժնի հաղորդմամբ, գիտաժողովի արդյունքներով ընդունվեց միասնական հռչակագիր, որում նշված է․

««Գեղարդ» գիտավերլուծական հիմնադրամի կազմակերպած «Պատմամշակութային ժառանգության հիմնախնդիրները հետխորհրդային շրջանում» միջազգային գիտաժողովի մասնակիցներս, քննարկելով գիտաժողովի ընթացքում բարձրացված խնդիրները, հասկանալով մշակութային ժառանգության կարևորությունն ազգային ինքնության, պատմական հիշողության ու մշակույթի իրավունքի իրացման տեսանկյունից, հայտարարում ենք հետևյալը.

1. Զինված հակամարտությունների ժամանակ պատմամշակութային ժառանգության պաշտպանությունը կարևորագույն խնդիրներից մեկն է։ Պատմամշակութային ժառանգությունը ոչ միայն անցյալի վկայությունն է, այլև ժողովուրդների ինքնության, արժեքների և հավաքական հիշողության կարևոր բաղկացուցիչը։ Զինված հակամարտությունների ժամանակ մշակութային ժառանգությունը ոչնչացման, կողոպուտի և վանդալիզմի թիրախ է դառնում։ Մշակութային ժառանգության թիրախավորումը հարված է էթնիկ և մշակութային ինքնությանը։ 

2. Արցախի հայկական ժառանգության դեմ ուղղված ներկայիս սպառնալիքները։
Հայկական մշակութային ժառանգությունն Արցախում վտանգված է։ Արցախյան 44-օրյա պատերազմի ընթացքում և պատերազմից հետո Ադրբեջանը պետական մակարդակով միտումնավոր ոչնչացնում և աղավաղում է Արցախի հայկական մշակութային ժառանգությունը, որի փաստագրական ապացույցները՝ տեսանյութեր, նկարներ, հայտարարություններ, պարբերաբար հայտնվում են սոցիալական տարբեր հարթակներում, գիտավերլուծական տարբեր հրատարակություններում։ Ադրբեջանի հակահայ քաղաքականությունն ու մշակութային վանդալիզմը հայկական ժառանգության հանդեպ չի սկսվել 2020 թվականի պատերազմի ընթացքում․ այն ունի շուրջ մեկդարյա պատմություն։ Սկսած խորհրդային տարիներից՝ Ադրբեջանը, օգտագործելով խորհրդային կենտրոնական իշխանությունների թողտվությունը, ոչնչացրել է հայկական բազմաթիվ եկեղեցիներ։ Հակահայ քաղաքականության ծայրահեղ դրսևորումը եղավ 2005-2006 թվականներին՝ Ջուղայի հայկական գերեզմանոցի ամբողջական ոչնչացումն իր հազարավոր ինքնատիպ խաչքարերով և տապանաքարերով։

Մենք՝ գիտաժողովի մասնակիցներս, ահազանգում ենք Արցախի օկուպացված տարածքներում հայկական մշակութային ժառանգության սպառնալիքների և պաշտպանության անհրաժեշտության խնդիրների մասին։ Ադրբեջանը խախտում է միջազգային նորմերն ու կոնվենցիաները՝ ներառյալ «Զինված հակամարտությունների ժամանակ մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» 1954թ. Հաագայի կոնվենցիան և այդ նույն Կոնվենցիայի երկրորդ արձանագրությունը (1999թ․)։

3. Կոչ միջազգային կազմակերպություններին։
Մենք կոչ ենք անում միջազգային հանրությանը, ներառյալ՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին, Միավորված ազգերի կազմակերպությանն ու մշակութապահպան այլ կառույցներին, չբավարարվել միայն դատապարտող կոչերով ու հորդորներով կամ անտարբեր վերաբերմունք ցուցաբերել, այլ, զսպող մեխանիզմների կիրառմամբ, կանխարգելել հայկական ժառանգության բռնայուրացման քաղաքականությունը։

4. Պահպանություն, փաստագրում և փաստաթղթավորում։
Մենք ընդգծում ենք նաև մշակութային ժառանգության փաստագրման, հաշվառման և փաստաթղթավորման կարևորությունը՝ որպես վտանգի տակ գտնվող ժառանգության պաշտպանության կենսական գործիք։

Գիտաժողովում ընդգծված հումանիտար գիտությունների թվայնացված նյութերի օգտագործումը կարևոր դեր է խաղում պատմական տվյալների պահպանման և դրանք ապագա սերունդներին մատչելի դարձնելու գործում։

Մենք կոչ ենք անում նաև ակադեմիական հաստատություններին, բուհական կառույցներին և մշակութապահպան կազմակերպություններին համագործակցել՝ ստեղծելու և տարածելու թվային արխիվներ, որոնք կարող են ծառայել որպես մշակութային հիշողության պահպանության միջոցներ։

5. Քաղաքական և իրավական շրջանակների պաշտպանություն։
Կոչ ենք անում ազգային և միջազգային մակարդակներում ուժեղացնել մշակութային ժառանգության պաշտպանության իրավական շրջանակները ևս։ Սա ներառում է նաև իրավական գործիքների մշակման և ժառանգության պաշտպանության նոր մեխանիզմների կիրառում։

Ամփոփելով «Պատմամշակութային ժառանգության հիմնախնդիրները հետխորհրդային շրջանում» միջազգային գիտաժողովի արդյունքները՝ գիտաժողովի մասնակիցներս ընդգծում ենք, որ պատմական և մշակութային ժառանգության պաշտպանությունը համամարդկային պարտականություն է։

Կոչ ենք անում Ադրբեջանի իշխանություններին հետևել իրենց իսկ կողմից ստորագրված միջազգային կոնվենցիաներին, հռչակագրերին և դրանցից բխող պարտավորություններին․ այն է՝ պահպանել իրենց վերահսկողության տակ գտնվող մշակութային ժառանգության իսկությունն ու անխաթարությունը՝ անկախ էթնիկ և կրոնական պատկանելիությունից»։