Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ազգային ժողովում քննարկվում է «Մշակութային օրենսդրության հիմունքների մասին» ՀՀ օրենքում  լրացումներ և  փոփոխություններ կատարելու մասին կառավարության կողմից ներկայացված նախագիծը։

Մասնավորապես, առաջարկվում է օրենքի 26-րդ հոդվածի որոշ մասերում առկա «ազգային» բառը փոխարինել «պետական» բառով: Այսինքն, մշակութային օջախների անվան «ազգային» բառը դարձնել «պետական», ինչը, ըստ նախագծի հեղինակների, կվկայի այդ կազմակերպությունների եզակիության, կարևորության, պետության կողմից դրանց առանձնակի արժևորման մասին:

Panorama.am-ը զրուցել է մշակութաբան Սամվել Հարոյանի հետ կառավարության կողմից առաջարկվող այդ փոփոխության մասին։

Սամվել Հարոյան-Այս իշխանության իրական նպատակները  վաղուց են բացահայտվել բազմաթիվ ոլորտներում, այդ թվում նաև մշակույթի ոլորտում։ Ցավոք սրտի, հիմնականում մեր ազգայինը մեզանից խլելու որոշումներ են կայացնում։ Ինչպե՞ս կարելի է մշակույթի մեջ ազգային բառը վերացնել։ Չէ՞ որ, ընդհանրապես, յուրաքանչյուր ազգ տարբերվում է այլ ազգերից իր տեսակով, իր անցած ճանապարհով, պատմությամբ, այդ ընթացքում ստեղծված մշակութային արժեքներով՝ և հոգևոր, և նյութական։

Մենք՝ հայերս, հին ժողովուրդ լինելով հանդերձ և բնակվելով այնպիսի տարածքում, որը հիմնականում եղել է  մեծ երկրների բախման թատերաբեմ, միշտ կարողացել ենք պահել մեր ազգային ինքնությունը։ Իսկ ազգային ինքնությունը մեր հողի վրա կարողացել ենք պահել աշխատելով, ապրելով, ստեղծելով, արարելով։

Իշխանությունն առաջին հերթին պետք է մտածի այդ ազգային արժեքները պահելու, պահպանելու մասին։ Հայերս «ազգային» բառին ընդհանրապես դիպչելու իրավունք չունենք, առավել ևս՝ պետական մակարդակով։

Իշխանությունը նմանատիպ բազմաթիվ որոշումներ է  կայացրել հատկապես մշակույթի ոլորտում, որոնք ընդունելի չեն, որոնք չեն ուսումնասիրվել, մշակվել։ Նույնը վերաբերում է զինանշանի, դրոշի, Արարատ լեռան հետ կապված խոսակցություններին, կրթական համակարգում տիրող իրավիճակին։ 

Այսօր մեր մշակույթն անհատ ստեղծագործողների ուսերին է, պետական մոտեցում, որպես այդպիսին, գոյություն չունի։

Չկա որևէ մշակութային լուրջ քաղաքականություն, պետական մոտեցում այնպիսի ազգային ծրագրերին, որոնք պետք են մեզ որպես ազգ տարբերակել այլ ազգերից, այլ քոչվոր ժողովուրդներից, որոնք գալիս ու նստակյաց ժողովուրդներից խլում են իրենց արժեքները։

Panorama.am- Այս իշխանությանն «ազգային» ինչո՞վ է խանգարում։

Սամվել Հարոյան-Նման բան ասելը մի քիչ հեռուն է  տանում։ Այս տարիների ընթացքում անընդհատ մտածել եմ՝ երևի երիտասարդ են, դեռ չեն պատկերացնում, ժամանակը կգա ու կարող է այնպես ստացվի, որ արդեն մոտենան դեպի ակունքները, կմտածեն լեզվի, մշակույթի մասին։ Բայց գնալով համոզվում եմ, որ շատ արժեքներ մեզանից խլելու կոնկրետ ծրագիր է իրականացվում։ Թե ինչո՞վ է  խանգարում մեր մշակույթը... Չգիտեմ, սկսում ես այլ բաներ մտածել, թե  այս մարդիկ ի՞նչ ծրագիր են իրականացնում, ինչ ուժերի ծրագիր են իրականացնում։

Ինձ երբեմն թվում է, թե այս իշխանությունը խաչից վախենում է։ Բառիս ամենաընդգրկուն իմաստով եմ ասում։  Խաչ նկատի ունեմ ոչ միայն խաչը, նաև այն խաչը, որ մենք հայերս կրել ենք մեր գոյություն ողջ ընթացքում։ Մեզ համար դրա հիմքերի հիմքը եղել է  ազգային մշակույթը, քանի որ հայերի համար ազգային մշակույթը լոկ մշակույթ չէ, այլ հայեցակարգ, աշխարհայացք է, մեզ բնութագրող ու պահող հիմնական, կենսական ուժն է եղել։ Ինչպե՞ս կարելի է  այդ բառի նկատմամբ ոտնձգություն արտահայտել։ Չի կարելի։ Մեր ազգային մշակույթը մեր ապրելակերպն է,  մեր ազգային մշակույթն արտահայտում է  մեր ժողովրդի քաղաքակրթական աստիճանը և մեր մակարդակը համաշխարհային պրոցեսներում։

Ազգային բառի հանդեպ նման վերաբերմունքն ընդունելի չէ։ Ընդհակառակը, պետք է մտածենք մեր ազգայինը պահել, պահպանել, դրանով առաջ շարժվել, կարևորագույն տեղն ունենալ աշխարհի բոլոր ժողովուրդների մեջ։ Ոչ ոք չի բացառում, որ շփումներ լինում են այլ ազգերի հետ, մեզ որոշ «արժեքներ», ինչ-որ աղանդներ, այլաբանումներ են պարտադրվում, գումարներով ցանկացած հարթակ գրավելու անվերջանալի մոլուցքը մոլեգնում է։ Նման պայմաններում առավել կարևոր է, որ մենք հիմա շատ, մեծ ու կարևորագույն տեղ տանք ազգային արժեքներին, փորձել պահել, պահպանել ու հարստացնել։

Մանրամասն՝ ձայնագրությամբ։