Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը նամակով դիմել է Եվրամիության երկրների ղեկավարներին և զգուշացրել, որ Ուկրաինայի կողմից ռուսական գազի համար վճարումները չկատարելը կարող է սպառնալ դեպի Եվրոպա գազի տարանցմանն ու մատակարարումներին: Պուտինը պատրաստակամություն է հայտնել համատեղ ջանքերով միջոցներ ձեռնարկել ուկրաինական տնտեսության կայունացման և վերականգնման ուղղությամբ, այլապես երկրին սպառնում է դեֆոլտ:

Նախօրեին ՌԴ Անվտանգության խորհրդի նիստում Պուտինն ընդգծել է, որ Ռուսաստանը չի պատրաստվում փակել գազը Ուկրաինայի համար, սակայն ստիպված է անցնել կանխավճարային համակարգին, քանի որ Ուկրաինան տարվա սկզբից չի կատարել որևէ վճարում: Այսուհետ Ուկրաինան ստիպված կլինի նախապես վճարել մատակարարվող գազի համար:

2014թ.-ի ապրիլի 1-ից Ուկրաինա մատակարարվող գազի սակագինը կազմում է 485 ԱՄՆ դոլար 1000խմ դիմաց: Դրանից առաջ ռուսական գազը Ուկրաինա էր մատակարարվում 268,5 ԱՄՆ դոլար 1000խմ դիմաց: Ուկրաինայի կողմից պարբերաբար վճարումներ չկատարելու պատճառով ռուսական կողմը, համաձայն ռուս-ուկրաինական գազային համաձայնագրերի, չեղյալ է հայտարարել զեղջերի շուրջ նախկինում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները:

2010թ.-ին Ռուսաստանը և Ուկրաինան ստորագրել են Խարկովյան համաձայնագիրը, որի համաձայն մինչև 2017թ.-ը ռուսական Սևծովյան նավատորմի տեղակայումը երկարաձգելու դիմաց Կիևը ստացել է ռուսական գազի համար 100 ԱՄՆ դոլար զեղջ: Սակայն ներկայում Ղրիմն ու Սևաստոպոլը Ռուսաստանի կազմում են, և այդ համաձայնագիրը կորցրել է իր ուժը: Իսկ 2013թ.-ին, մինչև Ուկրաինայում տեղի ունեցած իշխանափոխությունը, կողմերի միջև համաձայնություն է ձեռք բերվել, ըստ որի 2014թ.-ի հունվարի 1-ից սկսած եռամսյա ժամկետով ռուսական գազը Ուկրաինա է մատակարարվել 1000խմ դիմաց 268 ԱՄՆ դոլար սակագնով:

Ուկրաինայի պահանջը

Բրյուսել կատարած այցի ժամանակ Ուկրաինայի էներգետիկայի նախարար Յուրի Պրոդանը հայտարարել է, որ անընդունելի է ռուսական գազի համար 485 ԱՄՆ դոլար սակագինը: Նա զգուշացրել է, որ եթե սակագինը չնվազի, ապա հարցականի տակ կդրվի Ուկրաինայի տարածքով դեպի Եվրոպա ռուսական գազի տարանցումը: Նախարարի խոսքով, Ուկրաինան շարունակում է Ղրիմը համարել իր տարածքի մաս, ապա ընդգծել, որ Ռուսաստանը պետք է պահպանի Ուկրաինայի տարածքում Սևծովյան նավատորմի դիմաց ռուսական գազի 100 ԱՄՆ դոլար զեղջի շուրջ նախկին համաձայնությունը:

Ավելի վաղ Ուկրաինայի էներգետիկայի նախարարը հայտարարել է, որ Ուկրաինան ցանկանում է դիվերսիֆիկացնել գազի ներկրումը` օգտվելով Եվրոպայից գազի ռեվերսային մատակարարումներից, որոնց սակագինը 350-400 ԱՄՆ դոլար է: Նա պնդել է, որ ռուսական գազի համար 100 ԱՄՆ դոլար զեղջի դեպքում սակագինը եվրոպական միջին գին է, որը պատրաստ է Ուկրաինան ընդունել:

Նշենք, որ Ռուսաստանից ներկրվող գազը ապահովում է Ուկրաինայի պահանջարկի մոտ կեսը և Եվրամիության պահանջարկի մեկ երրորդը, ընդ որում դեպի Եվրոպա մատակարարվող գազի մոտ 50%-ը ապահովվում է Ուկրաինայի տարածքով: Այդ առումով մի շարք փորձագետներ Եվրոպայից գազի ռեվերսային մատակարարումը համարում են տնտեսական աբսուրդ, քանի որ դրանք կայուն չունեն, կարող են ապահովել Ուկրաինայի պահանջարկը ժամանակավորապես, իսկ կախված տարվա եղանակներից` սակագները էականորեն բարձրանում են` գերազանցելով ռուսական գազի սակագինը:

Ընդ որում եվրոպական երկրներում գործում են տարբեր սակագներ: Նախկինում ևս Ուկրաինան փորձել է Եվրոպայից ստանալ ռեվերսային մատակարարումներ, սակայն որոշ ժամանակ անց դադարեցրել ներկրումը, օրինակ Լեհաստանից, որտեղ գազի սակագինը անհամեմատ բարձր է:

Եվրամիության այլընտրանքը

Արևմուտքը դատապարտում է Ռուսաստանի գործողությունները`համարելով, որ Ռուսաստանն օգտագործում է էներգառեսուրսները որպես Ուկրաինայի նկատմամբ ճնշման գործիք:

«Ներկայում Ուկրաինան վճարում է ռուսական գազի 1000խմ դիմաց 485 ԱՄՆ դոլար: Դա ակնհայտորեն շուկայական գին չէ, և շատ ավելի բարձր է այն միջին սակագնից, որ վճարում են ԵՄ անդամ պետությունները»,- հայտարարել է ԱՄՆ պետքարտուղարության ներկայացուցիչը:

Նա հայտնել է, որ ԱՄՆ-ն աշխատում է Ուկրաինայի և իր եվրոպական դաշնակիցների հետ, որպեսզի անհրաժեշտության դեպքում ապահովվի դեպի Ուկրաինա գազի ռեվերսային մատակարարումները: Միևնույն ժամանակ ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման և Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը քննարկել են Ռուսաստանի դեմ նոր պատժամիջոցներ կիրառելու հարցը:

Գաղտնիք չէ, որ Եվրամիությունն, իր հերթին, փորձում է դիվերսիֆիկացնել էներգակիրների ներկրումը` ռուսական գազից կախվածությունը նվազեցնելու համար: Ուկրաինական զարգացումների ֆոնին Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ժոզե Մանուել Բարոզուն օրերս հայտարարել է, որ ԵՄ համար այլևս առաջնահերթություն չէ «Հարավային հոսք» նախագիծը, և կարող է առաջնահերթ լինել Թուրքիայի տարածքով Ադրբեջանից դեպի Իտալիա հասնող գազատարի` «TANAP»-ի կառուցումը:

2012թ.-ի դեկտեմբերին Ադրբեջանն ու Թուրքիան ստորագրել են կոնսորցիումի ստեղծման հուշագիր, որի համաձայն կառուցվելու է «Շահ դենիզ» հանքավայրից Թուրքիայի տարածքով դեպի Եվրոպա ձգվող գազատար: 2013թ.-ի հունիսին Ադրբեջանն ու Թուրքիան ստորագրել են Տրանսանատոլիական գազատարի (TANAP) կառուցման նախագծի մասին միջկառավարական համաձայնագիր:

Սակայն «TANAP»նախագծի իրականացման հարցում կան հակասություններ Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև: Հայտնի է դարձել, որ Թուրքիան հետաձգում է գազատարի շինարարությունը, որը նախատեսված էր սկսել այս տարի: Թուրքիայի գազագծերի ընկերության գործադիր տնօրեն Սալթուք Դուզյոլը հայտարարել է, որ «TANAP»-ի շինարարությունը հետաձգվել է «շինարարության ծրագրում, խողովակաշարի անցնելու տարածքների ընտրության և նախագծում կողմերի մասնաբաժնի հարցերում ծագած անհամաձայնությունների պատճառով»:

Բացի այդ, Ադրբեջանը փորձել է գազատարի իր մասնաբաժնի մի մասը վաճառել արևմտյան խոշոր ներդրողներին, սակայն նրանք՝ բրիտանական «BP»-ն, նորվեգական «Statoil»-ն ու ֆրանսիական «Total»-ը հրաժարվել են մասնակցել գազատարի կառուցմանը, ինչից հետո թուրքական կողմը համաձայնել է մեծացնել իր մասնաբաժինը: Սալթուք Դուզյոլի խոսքով` «TANAP»-ի շինարարությունը ծրագրվել է սկսել 2015թ-ին:

Տեղեկացնենք, որ ԱՄՆ-ն, Եվրամիությունը, Ռուսաստանը և Ուկրաինան համաձայնության են եկել ապրիլի 17-ին Ժնևում անցկացնել բազմակողմ հանդիպում, ուր քննարկվելու են Ուկրաինայի շուրջ ստեղծված իրավիճակի կարգավորման ուղիները: Հանդիպումից հետո պարզ կլինի` արդյո՞ք Ռուսաստանը, Ուկրաինան ու Եվրամիությունը կգան ընդհանուր հայտարարի, թե՞ նրանց միջև կսկսվի նոր գազային պատերազմ:

Տիգրան Խաչատրյան
քաղաքագետ