Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այսօր Երևանի ժամանակով 12:15 Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը սկսում է «Փերինչեքն ընդդեմ Շվեյցարիայի» (Perincek v. Switzerland (no. 27510/08)) գործով դատավարությունը, որի վերաբերյալ 2013թ դեկտեմբերի 17-ի վճիռը բողոքարկվել էր Շվեյցարիայի կողմից, և 2014թ հունիսի 2-ին ՄԻԵԴ-ը որոշել էր գործը վերաքննել դատարանի Մեծ պալատում: Դիմումատուն թուրք ազգայնական քաղաքական գործիչ Դողու Փերինչեքն է, ով իբրև Թուրքիայի Աշխատավորական կուսակցության ղեկավար 2005թ մայիս, հուլիս և սեպտեմբեր ամիսներին Շվեյցարիայում մասնակցելով տարբեր կոնֆերանսների ժխտել է 1915թ և դրանից հետո Օսմանյան կայսրության կողմից հայերի նկատմամբ իրականացված ցեղասպանության պատմական փաստը: Մասնավորապես, իր ելույթներում Փերինչեքը Հայոց ցեղասպանությունը անվանել է «միջազգային սուտ»:

2005թ հուլիսի 15-ին «Շվեյցարիա-Հայաստան» միությունը քրեական հայց էր ներկայացրել Փերինչեքի դեմ, եւ Լոզանի դատարանը 2007թ մարտի 9-ին մեղավոր էր ճանաչել նրան «ռասայական խտրականություն սերմանելու համար» (Շվեյցարիայի Քրեական օրենսգրքի 261bis հոդված), ապացուցված համարելով, որ Փերինչեքի շարժառիթները ունեցել են ռասիստական միտում և ուղղված չեն եղել պատմական քննարկումների զարգացմանը: Շվեյցարիայի Վո կանտոնի եւ ապա Դաշնային գերագույն դատարանները անփոփոխ էին թողել Լոզանի դատարանի վճիռը՝ Հայոց ցեղասպանությունը ժխտելու համար Փերինչեքին ենթարկելով ֆինանսական և քրեական պատասխանատվության:

Այդպիսով, Դողու Փերինչեքը դարձել էր առաջին մարդը, ով Շվեյցարիայում դատապարտվեց Հայոց ցեղասպանության պատմական փաստը ժխտելու համար:

Շվեյցարական դատարանները իրենց վճիռներում ընդգծել էին, որ Հայոց ցեղասպանությունը, ինչպես հրեաների Հոլոքոստը, ապացուցված պատմական փաստ է և ճանաչված է եղել իբրև այդպիսին երկրի օրենսդիր մարմնի կողմից Քրեական օրենսգրքի 261bis հոդվածի ընդունման ժամանակ, այդպիսով մերժելով պատմաբանների աշխատանքներին հղում անելու անհրաժեշտությունը պատմական փաստի ապացուցման համար:

Հիշեցնենք, որ Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը հակազդելու նպատակով Դողու Փերինչեքի գլխավորած Աշխատավորական կուսակցությունը հիմնադրել էր «Թալեաթ փաշա կոմիտեն», որը Եվրոպական պառլամենտը որակել էր իբրեւ «այլատյացություն եւ ռասիզմ» սերմանող կազմակերպություն եւ 2006թ պահանջել էր Թուրքիայի կառավարությունից կասեցնել նրա գործունեությունը, որը «կոպտորեն խախտում է եվրոպական արժեքները»:

Ի դեպ, այս անգամ Հունաստանում սադրիչ ակցիաներ կազմակերպելու նպատակով ս.թ. հունվարի 14-ին Աթենքի օդանավակայան ժամանած «Թալեաթ փաշա կոմիտեի» 13 ակտիվիստների հունական իշխանությունները արտաքսել էին առանց երկիր մուտք գործելու թույլտվություն տալու:

Հիմնվելով Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի վրա (ազատ արտահայտման իրավունք) Դողու Փերինչեքը բողոք էր ներկայացրել ՄԻԵԴ՝ պնդելով, որ Շվեյցարիայի քրեական օրենսգրքի 261bis հոդվածը բավարար կանխատեսելի չէ իր կիրառման մեջ, իսկ իր խոսքի ազատության սահմանափակումը «անհրաժեշտ չէ ժողովրդավարական հասարակությունում»:

2013թ դեկտեմբերի 17-ին ՄԻԵԴ-ը վճռել էր, որ Փերինչեքի նկատմամբ վճռով Շվեյցարիան խախտել է նրա խոսքի ազատությունը, քանի որ նման սահմանափակումը չի ունեցել «հրատապ սոցիալական նշանակություն» եւ անհրաժեշտ չի եղել ժողովրդավարական հասարակությունում 1915թ ցեղասպանության զոհերի ժառանգների պատիվը եւ արժանապատվությունը պաշտպանելու համար: Իր վճռում ՄԻԵԴ-ը որոշել էր, որ Փերինչեքի արտահայտությունները չեն մտնում Կոնվենցիայի 17-րդ հոդվածի տակ (իրավունքների չարաշահում) եւ ընդգծել է, թե այնպիսի գաղափարների արտահայտումը, որոնք կարող են վիրավորել, ցնցել, շփոթության մեջ գցել, պաշտպանվում է Կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածով:
2013թ դեկտեմբերի 17-ի ՄԻԵԴ վճռից հետո տված իր հարցազրույցներից մեկում Փերինչեքը ընդունել էր, որ 2005թ գնացել էր Լոզան իր սադրիչ հայտարարություններով շվեյցարական դատարաններին մարտահրավեր նետելու եւ Հայկական հարցին վերջնական «լուծում տալու» նպատակով:

Շվեյցարիայի ներկայացրած բողոքի հիման վրա, ս.թ. հունվարի 28-ին ՄԻԵԴ Մեծ պալատը քննության է առել «Փերինչեքն ընդդեմ Շվեյցարիայի» գործը, որտեղ Հայաստանը ներգրավված է որպես երրորդ կողմ՝ ՄԻԵԴ-ում ՀՀ կառավարության լիազոր ներկայացուցիչ, ՀՀ գլխավոր դատախազ Գևորգ Կոստանյանի գլխավորությամբ եւ Գլխավոր դատախազի տեղակալ Էմիլ Բաբայանի, Արդարադատության նախարարի տեղակալ Արման Թաթոյանի, միջազգային հայտնի փաստաբաններ Ջեֆրի Ռոբերթսոնի, Ամալ Քլունիի եւ Թոբի Քոլիսի մասնակցությամբ:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում ՀՀ կառավարության լիազոր ներկայացուցիչ Գեւորգ Կոստանյանը երեկ` հունվարի 27-ին Ստրասբուրգում հրավիրված մամլո ասուլիսի ընթացքում հանգամանալից անդրադարձել էր այս դատավարությունից հայկական կողմի ակնկալիքներն, մասնավորապես, ընդգծելով, որ «ցանկացած ձևակերպում, որը որեւէ կերպ կարող է վիճարկելի դարձնել Հայոց ցեղասպանությունը, Հայաստանի համար սկզբունքորեն անընդունելի է»։

Գ.Կոստանյանը նաեւ հավելել էր, որ նկատի ունենալով Թուրքիայի կողմից Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի վիժեցումը, հայկական կողմը նաեւ ակնկալում է, որ Թուրքիան ի վերջո ճանաչելու, ապաշխարելու եւ կատարելու է հայերի առաջ իր պարտականությունները, իսկ ՄԻԵԴ վճիռը, հայկական կողմի «խորին համոզմամբ», կարող է արագացնել այդ գործընթացը։ 

ՄԻԵԴ վճիռը բողոքարկելու Շվեյցարիայի որոշումը 2014թ մարտի 14-ին ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանը անվանել էր «ոգեւորիչ», եւ վստահություն հայտնել, որ «Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն այնպիսի որոշում կընդունի, որը վիրավորական չի լինի ցեղասպանություն վերապրած ժողովուրդների համար եւ չի անարգի այն միլիոնավոր մարդկանց հիշատակը, որոնք ուղղակի անմեղ զոհ են դարձել»: 

«Դողու Փերինչեքն ընդդեմ Շվեյցարիայի» գործով որպես երրորդ կողմ ներգրավված են նաև Թուրքիան եւ Ֆրանսիան:
Հարկ է նշել, որ Դողու Փերինչեքը 2008-ից Թուրքիայում կալանավորվել էր եւ անցում էր «Էրգենեքոնի» գործով որպես կասկածյալ, իսկ 2013թ օգոստոսի 5-ին դատապարտվել էր ցմահ ազատազրկման պետական հեղաշրջում իրականացնելու փորձի համար: Սակայն 2014թ մարտի 10-ին թուրքական դատարանը համաներմամբ ազատ էր արձակել Փերինչեքին՝ պատիժը կիրառելով պայմանական՝ առանց երկրից դուրս գալու իրավունքի: Ս.թ. հունվարի 9-ին Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մեւլյութ Չավուշօղլուն հայտարարել էր, որ Թուրքիայի Գերագույն դատարանը պետք է իրավունք տա Փերինչեքին մասնակցելու ՄԻԵԴ դատական նիստին Ստրասբուրգում: 

Շատ փորձագետների կարծիքով, ՄԻԵԴ որոշումը կարող է մեծ ազդեցություն ունենալ Եվրոպայի տարբեր երկրներում եւ առաջին հերթին Ֆրանսիայում Հայոց ցեղասպանության հերքումը քրեականացնող օրենքների ընդունման համար: