Իտալական օրերից երևանյան առօրյայի ճանապարհին
Երեկ Վենետիկի «Կորեռ» (Correr) թանգարանում բացվեց «Հայաստան. Քաղաքակրթության դրոշմներ» ցուցահանդեսը: Թերևս աննկարագրելի կլիներ տպավորությունը, եթե panorama.am-ը այնտեղ աշխատանքի բերումով չլիներ:
- Քաշե, վերևները քաշե,- ասում է պատկառելի հոգևորականը օպերատորներից մեկին ու ցույց տալիս թանգարանային սրահի առաստաղը:
Մինչ օպերատորը բացատրում է` լույս-բան, ես ասում եմ. «Աչքով կքաշեմ»:
- Աչքով ձրի է,- ժպտում է նա,- նայե` ինչ հարստություն է:
Ես կրկին թռուցիկ հայացքովս «քաշում եմ» առաստաղի որմնանկարները ու հասկանում, որ անօգուտ է վազվզոցի մեջ փորձել կլլել տեսածս ամբողջությամբ:
Որերորդ անգամ մոտենում եմ Այվազովսկու նկարին` «Նոյն իջնում է Արարատից», որ ևս եկել է հավաստելու պատկառանքը գրատպության տարիքին` կարծես (Սուրբ Ղազարից հետո) հորեղբոր տղայի իրավունքով: Ես կանգ եմ առնում մատենադարանից բերված ձեռագիր գրքերի մոտ. հպարտ` դրանք իտալիաներում այսպես ցուցադրելու համար և փոքր-ինչ գորովալից-անհանգիստ` նրանց այստեղ թողնել-վերադառնալուս համար:
Տարօրինակ բան. առաջին անգամ եմ նկատում, որ էջերի տակ դրված են թղթեր` ձեռագրերը միահավասար գրքային էջեր դարձնելու: Բոլորը գալիս-նայում են տառերին, ով հայ է` կարդում է, ով չէ` թեկուզ միայն մանրանկարներով հիացած է հեռանում, իսկ ես աչքս գցել եմ նոր էջին դրված հնի անհավասար եզրերին ու միտքս վազում է դարերով հետ` պատկերացնելու այն անհարթ ուղին, որ անցել է այս ձեռագիրը…
Սրահներով շրջում եմ համ էլ կարծիքները որսալու: Մի լուսավորված սեղանիկի երկու կողմերում, նայելով սեղանիկին տեղադրված այբուբենին, կին ու տղամարդ են կանգնած. հայ, ու հայկական տառերն են «արտասանում»: Լսում եմ.
- Սա Կ է, Կ…
- Ասիգա Գ է,- հակառակում է մյուսը:
- Չէ, դուք ասում եք ջուր, մենք` չուր,- ու շարունակում են շարքը:
- Վիճո՞ւմ եք,- հետաքրքրվում եմ հանգիստ, որ` չեն. դեռ երկուսի մեջտեղում էլ հոգևորական է կանգնած:
- Հա, ամուսինս է,- երկու փաստն էլ ուրախ հայտարարում է կինը:
- Է՞, սա ինչ վեճ է որ,- ասում եմ ես ու կրակին յուղ լցնում,- այ, վեճը կլինի երբ կհասնեք «բադ» – «պատին»:
Թողնում եմ նրանց բադը պատից տարբերելու մտորումների մեջ ու մոտենում կարծիքներ լսելու Իտալիայում ապրող հայերից:
Այսինքն` ի՞նչ կարծիք. միաբերան Հիացմունք (շադ, շադ…), Հպարտություն (աչքերը վերև բարձրացրած):
-Ինչո՞ւ է ձեզ համար այսքան կարևոր այս ցուցադրությունը,- ես իմ կարծիքն ունեմ, բայց չի խանգարի, ավելին` պարտավորված եմ լսել ներկաների խոսքն էլ:
- Ես լսում եմ, թե ինչ են խոսում իտալացիները, որ հիմա շրջում են սրահներով. զարմացած են: Իրենք լինեն Իտալիա ու Վենետիկ, մենք լինենք առաջին քրիստոնեական պետությո՞ւնը:
Փաստորեն` այս գործոնը առաջինն է բարձրաձայնվում ու նշվում որպես առաջնահերթություն:
Հիշում եմ առաքելական-կաթոլիկ խոսակցությունները, որ սկիզբ առան Հռոմի պապին այցելելու օրը ու ներկա մնացին դեռ այստեղ:
«Ինչ տարբերությո՞ւն. Քրիստոնյան քրիստոնյա է, հայս` հայ»: Սա էր ուղերձը, որ անընդհատ կրկնվում էր տարբեր տեղերում ու տարբեր շուրթերից` դիվանագիտական, աշխարհիկ, հոգևորական: Թերևս քանի Իտալիայում ենք, ես համաձայն եմ:
Նայում եմ սրահներում նստարաններին շարված մարդկանց, որ իտալերեն-արևմտա-արևելահայերեն խառը զրուցում են, սպասելով Հայաստանի Նախագահին, լսելու նրա խոսքը:
Մտածում եմ` Սփյուռքն էլ ոնց որ Վենետիկում հայտնված Այվազովսկու նկարը…
Ինչ-որ հեռու բան հիմա հանկարծ դառնում է հարազատորեն շոշափելի ու հոգածության արժանի:
- Ինչո՞ւ եք հպարտ,- «սեղմում եմ» հերթական հիացած ու հպարտ հային:
-Գիտե՞ք, համ մեջիցս եմ հպարտանում, երբ նայում եմ այս ամենին, համ էլ իտալացիները, որ գիտեին` հայ, Սուրբ Ղազար, այժմ կտեսնեն ու կիմանան, թե մենք է՛լ ով ենք:
Ընդգծում եմ մտքումս. այո` ներկայացվածությունը. սա կարևոր է: Ո՞վ գիտե երբ ու ինչի են հանդիպում այս հայ մարդիկ, որ ապրում են օտար երկրներում, Հայրենիքից հեռու, ու խնդիր ունԵՆՔ, փաստորեն, ցույց տալու, թե ինչ ունԵՆՔ. որ իրենք էլ են տերը այստեղ ցուցադրվածին, ամեն մշակութայինին, որ թողել են ՄԵՐ հայրենիքում:
Ես խնդրում եմ ներկա հայրենակիցներից մեկին թարգմանել հարցս թանգարանի աշխատակցուհու համար. ուզում եմ իմանալ տպավորությունը: Տպավորված է, հետաքրքրված: Համոզված է, որ կարևոր իրադարձություն է թե' իտալացիների համար, թե' հայերի:
-Եվ, իհարկե, սա կօգնի զբոսաշրջությանը,- ասում է նա,- այս օրերին, համոզված եմ, որ շատ իտալացիներ, այցելելով «Հայաստան. Քաղաքակրթության դրոշմներ», կորոշեն այցելել Հայաստան:
Հըմ. «Հայաստան. Քաղաքակրթության դրոշմներ»-ից կորոշեն տեսնել դրոշմողին: Ինչպես կտեսնե՞ն. Հերթական հարցս է, բայց մնում է մեջս:
- Պատմական տեղեկությունները, որ կարդում են պատերին, ևս զարմացնում է իտալացիներին. Թե չէ գիտեն, թե Հայաստանը միայն եկեղեցիներն ու տաճարներն են… Դե, տեսել եք, պատերին գրված է…
Տեսել եմ: Իտալերեն ու անգլերեն: Հայերեն չկա. Տպագրության ու տառատեսակի խնդիր է եղել: Թեև մինչ այս ոչինչ որպես թերի չնշեցի, այնուամենայնիվ, որերորդ անգամ սողոսկում է միտքը` «Ճակատագրի հեգնանք»: Չգիտեմ` այն կա, թե չէ, բայց զգուշացումը լսվում է:
(Պետք է ճշգրտող հարցով դիմել մշակույթի նախարարություն):
Նախագահը և ներկաները հրավիրված են Հայ հոգևոր երաժշտության համերգի, որ Սուրբ Մարկոս Մայր տաճարում է լինելու:
Երաժշտությունը ողողում է տաճարի պատերն ու ներս հոսում ոչ միայն ականջներով: Մի անգամ էլ, որ գրեմ` հիանալի է, … շատ չի լինի:
Հաջորդ օրը` այսօր` Երևանն ու Վենետիկ այսուհետև քույր քաղաքներ են:
Հետո` օդանավակայան. Մեզ այստեղ մանրազնին ստուգում են:
-Ստուգելը ճիշտ է,- առանց որևէ մեկին ուղղելու, բայց լսելի, ասում է անվտանգության աշխատակիցը:
«Գրելը ճիշտ է»,- մտածում եմ ես ու ինքնաթիռում արդեն սկսում գրել:
Մինչ ինքնաթիռը մոտենում է Հայաստանին, համայնականությունը, որ Իտալիայում ակնհայտ էր ու հասկանալի, կամաց-կամաց տարանջատվում է: Հայկական պատվիրակությունն ու ԶԼՄ ներկայացուցիչները սկսում են որոշակի անուն առնել` նախարար, քաղաքապետ, մամուլի խոսնակ,… հեռուստատեսություններ, Panorama.am:
Վերջ իտալական էսսեներին. Վաղվանից` չոր ժուռնալիստիկա ու լրագրողական առօրյա. Հարց մշակույթի նախարարին. Փորձել հարցազրույց վերցնել Երևանի քաղաքապետից…
Թեմայի մասին`
Հռոմը դիմավորեց, ինչպես այն… տեսանք
. 
Լրահոս
Տեսանյութեր
Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանող իշխանություն գոյություն չունի. Բագրատ Սրբազան
