Ռուս փախստականներ. «Բաքվում հունվարյան ջարդերը կանխամտածված ազգայնական գործողություններ էին»
Գաղտնիք չէ, որ 1990թ. հունվարի 13-20-ը Բաքվում տեղի ունեցած ջարդերի արդյունքում զոհվել են ոչ միայն ավելի քան 400 հայեր, այլև Ադրբեջանում բնակվող ազգային փոքրամասնությունների այլ ներկայացուցիչներ:
Panorama.am-ը շարունակում է հրապարակել Բաքվից ռուս փախստականների հիշողությունները (http://www.panorama.am/am/society/2012/01/16/baku-refugee/):
1990 թվականին «Учительской газета» թերթի 5-րդ համարում հրապարակվեց Ի.Աֆանեսևայի «Անհայտության գերիները» հոդվածը, ուր ներկայացված են հեղինակի զրույցները Բաքվի դպրոցների մի խումբ ռուս ուսուցչուհիների հետ, ովքեր հրաշքով են փրկվել կոտորածներից:
«Անհնար է առանց սարսուռի լսել այս մարդկանց պատմությունները` Բաքվում վերջին շաբաթվա ընթացքում իրենց ու իրենց ընտանիքների հետ տեղի ունեցածի մասին: Այսօր Բաքվի փողոցներում կանգնած են տանկերը, շինությունների վրա սգո դրոշներ են»,-գրում է հեղինակն ու մեջբերում հատվածներ փախստականների պատմածներից, որոնց անուններն, ի դեպ, անվտանգության նկատառումներով չեն նշվում: Ահա դրանցից մի քանիսը.
-Բազմաթիվ շենքերի վրա գրություններ կային. «Ռուսները բռնազավթիչներ են», «Ռուսները խոզեր են»: Մայրս երեսուն տարի առաջ նշանակմամբ Կուրսկից ադրբեջանական խուլ լեռնային գյուղ էր եկել` երեխաներին ռուսաց լեզու ուսուցանելու: Հիմա նա թոշակառու է, իսկ ես արդեն երկրորդ տարին աշխատում էի դպրոցում: Մի շաբաթ առաջ դպրոց մտա, իսկ միջանցքում գրություն կա. «Ռուս ուսուցիչներ, գնացեք հավաքարար աշխատելու»: «Երեխաներ, այս ի՞նչ եք անում»,-հարցնում եմ աշակերտներին, իսկ նրանք թքում են ինձ վրա: Ես նրանց այբուբենն եմ սովորեցրել… Եվ ահա, մենք մայրիկիս հետ այստեղ ենք: Ռուսաստանում բարեկամներ չունենք: Փող չունենք, աշխատանք` նույնպես: Ի՞նչ անենք, ինչպե՞ս, չէ՞ որ իմ հայրենքիը Բաքուն է…
-Դստերս հետ Բաքվից փախել ենք մի պայուսակով, ընդամենը երեք րոպեի ընթացքում: Սարսափելի վիրավորական է: Ես քաղաքական գործիչ չեմ, ես երեխաներին էի ուսուցանում ու մեղավոր չեմ երկրում առկա դժբախտությունների համար: Ժողճակատի լոզունգներում Ալիևի ազգանունը երբեք չեմ հանդիպել, փոխարենը Գորբաչովին ներկայացնում էին խիստ բացասական գույներով: Վիրավորական է, քանզի ես լավ գիտեմ այդ ժողովրդին, այնտեղ ընկերներ ունեմ, այնտեղ է իմ ողջ կյանքը…
-Ծայրահեղականները հիանալի պատրաստված էին, ինչը չես ասի տեղական իշխանությունների մասին: Անցած տարեվերջին ողջ քաղաքում ԲՇՏ-երը պահանջում էին ինչ-որ անկետաներ լրացնել` իբր մթերային կտրոնների ստացման համար: Անկետաներում անհրաժեշտ էր նշել նաև ազգային պատկանելությունը: Երբ ջարդերն սկսվեցին, ծայրահեղականների ձեռքերում առկա էին ճշգրիտ հասցեները. որտեղ են ապրում հայերը, որտեղ` ռուսները, խառնամուսնությամբ ընտանքիները և այլն: Դա կանխամտածված ազգայնական ակցիա էր:
-Ծանր ժամանակներ են, ու շատ դժվար է խոսել: Միայնակ եմ դաստիարակում դստերս: Մաթեմատիկ եմ, երեսուն տարի ծառայել եմ դպրոցին: Մինչև վերջին օրը դպրոցում ինձ լավ էին վերաբերվում: Բայց ինչպե՞ս ապրես, եթե տունդ շրջափակված է ավազակների կողմից, եթե խանութում քեզ նույնիսկ հաց չեն վաճառում, որովհետև դու ռուս ես: Ուզում էի խնայբանկի գրքույկից գումար հանել, դրամարկղի աշխատակցուհին թե` Քեզ համար փող չկա…
-Մայրս արդեն երկու ամիս է թոշակ չի ստանում: Բաքվում ռուս թոշակառուներին թոշակ չեն վճարում:
-Մեզանից շատերը Մոսկվա են եկել գրեթե առանց փաստաթղթերի: Ի՞նչ ենք անելու առանց աշխատանքային գրքույկների, առանց բնակարանների վկայագրերի: Չէ՞ որ մենք ինչ-որ փոխհատուցում պետք է ստանանք:
-Կարծում եմ` բնակարանների վկայագրերը մեզ պետք չեն գա: Ինքս եմ ականատես եղել. երբ հայ ընտանիքին վտարեցին իր բնակարանից, անմիջապես հայտնվեց ադրբեջանցի նոր բնակիչը պաշտոնական վկայագրով: Փաստորեն այդ վկայագիրը շրջխորհրդի գործկոմում նախօրոք պատրաստ էր, միայն ամսաթիվն էր պակասում…
«Նրանցից շատերի ամուսիններն այսօր այնտեղ են` Բավքում, պաշտպանում են ադրբեջանցի երեխաների կյանքը: Իսկ այս ուսումնարան ամեն օր ժամանում են ավելի քան 400 կանայք, ծերեր ու երեխաներ: Ընդհանուր առմամբ, Մոսկվայում ու Մոսկվայի նահանգում Բաքվից ավելի քան 20 հազար ռուս փախստական կա»,-ամփոփում է հեղինակը:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Մենք Թումանյանին այնքան էլ լավ չգիտենք. Թանգարանի տնօրեն
