Ձեր վստահելի աղբյուրը

Երբ աշխատում էի Yerevan style ֆոտոպատմության վրա, հասկացա, որ առանց Երևանի ամենաինքնատիպ կանանցից մեկի՝ Լուսիկ Ագուլեցու լուսանկարների, «աղը» պակաս կլինի նյութի: Հենց դրանց հետևից էի գնացել տիկին Ագուլեցու տուն, որ հայտնվեցի նրա աշխարհում: Փոքրիկ դռնից ներս ես մտնում ու միանգամից ժամանակը կանգ է առնում: Հյուրասենյակում նստած սպասում էի նկարչուհուն, երբ ինձ «բռնեցրի» այն մտքի վրա, որ այդ մեծ սենյակում, ուր այդքան իր կա, ոչ մի բան պատահական չէ.ամենը կոմպոզիցիայի մի անխախտ մասնիկ է...նավթավառներ, արծաթե գոտիներ, զարդեր, կժեր, հնաոճ իրեր, նկարներ հազար ու մի բան. «Մասունքներ»՝ կասեր տիկինը...

«Ինչ տարօրինակ կլիներ, եթե այդ սենյակում հեռուստացույց կամ համակարգիչ լիներ...»:
Մտքերիցս ինձ հանեց ներս մտնող Լուսիկ Ագուլեցին: Առաջին անգամ էի նրան տեսնում առանց տարազի:

-Երբ տանն աշխատում եմ՝ յուղաներկով, տիկնիկներ պատրաստելով կամ ասենք՝ այգիս խնամելով, զգեստ չեմ կրում, դա միայն կճնշի:

-Տիկին Ագուլեցի, հրաշալի տուն ունեք, կարծես, թանգարան լինի ու ոչ մի իր, ինչքան իմ աչքն ընկալեց, անիմաստ չէ այստեղ:
-Շուտով, իրոք, կդառնա թանգարան` հրամանն արդեն կա, աշխատում են այդ ուղղությամբ: Իսկ տանս մեջ այսքան իր հավաքվել է հենց պատահական իրերի վերաբերյալ ճշմարտության հետևից գնալիս:

-Այսի՞նքն:
-Իմ ուսանողական տարիներից հետո, երբ արդեն ամուսնացած էի, ուշադրությունս սկսեց գրավել մի բան. հայերի տներում ահավոր անճաշակություն էր` պատահական իրերի հավաքածու, ով որտեղ ինչ տեսնում էր, բերում դնում էր իր տանը, առանց մտածելու ՝ ինչի համար է դա, ում է պետք: Ամուսնուս հետ սկսեցինք ճանապարհորդել Հայաստանի շրջաններով՝ հասկանալու համար, թե հայը մի՞շտ է այդքան անճաշակ եղել:

Ուսումնասիրություններ անելով, զննելով հին հայկական օջախները` զարմացած էինք մնում` ոչ մի պատահական իր, ոչ մի արհեստական ազդեցություն, միայն բարձրաճաշակ համադրություն` օջախի միջի շշից սկսած, վերջացրած ավելներով, որոնցով պատրաստել են ջնջաններ, իրենց գաղափարով հետաքրքիր են եղել ու արտացոլել են մշակույթ: Գիտեք, մշակույթը երբեմն անմիջական է լինում, միամիտ է լինում և հոգով է լինում: Երբեմն ուրիշներից շատ ազդվելուց կամ երկար մտածելուց ավելի դժվար է լինում մշակութային գործ ստեղծելը, քան ներքին աշխարհը հասունացնելուց, գենն արթնացնելուց: Ցանկացած հայի օջախի կամ ատրուշանի կողքին կա կնոջ քանդակ, աղամաններն են անգամ կնոջ կերպարով՝ այն էլ հղի. այսինքն՝ կինը մեծարվել է, օջախի գլխին է եղել, ակունք է եղել…

Ես չեմ ասում, թե դրսից ոչ մի բան պետք չէ ներմուծել. կապը արտերկրի հետ դեռ հազարամյակներ առաջ է գոյություն ունեցել. օրինակ հին հայերը որպես պահպանակ, հմայիլ օգտագործել են ջայլամի ձուն. այսինքն ներմուծվե՞լ է. չէ՞: Հարուստները իրենց տների համար մինչև 1917թ հայերը կարողացել էին կահույք բերել տալ անգամ Ճապոնիայից և բերածն էլ համահունչ ձևավորել իրենց օջախին:

Վաճառականները եվրոպայից հարուստ հայերի համար միշտ էլ թանկարժեք և բարձրաճաշակ իրեր են բերել: Այն ամենը ինչ գտել եմ, գնել եմ, բերել, հավաքել եմ իմ տանը, իսկ անցած տարի դրանց մասին գիրք հրատարակեցի՝ «Մասունքները»:

Վերադառնալով թեմային՝ ասեմ. այդ արհեստական անճաշակությունն այսօր զգալիորեն տեղի է տվել, մարդիկ իրենց բնակարանները զարդարելիս մտածում են, խորհրդակցում մասնագետների հետ: Իսկ մի ժամանակ հայի տունը՝ հայի ձեռքով լրիվ կորցրել էր իր դեմքը: Կարելի է դրսում մի լավ բան տեսնել և բերել քո տուն՝ լինի դա արևելյան, թե արևմտյան մշակույթի մի մաս, բայց դա պետք է քո տան ընդհանուր կոմպոզիցիայի ճիշտ մաս լինի:

-Իսկ մեր քաղաքը. այն ունի՞ իր դեմքը:
- Գիտեք, 70-ականների Երևանն ուներ իր դեմքը՝ քարե շենքեր, հին ու նեղ փողոցներ, ամբողջ քաղաքը մի շունչ ու դեմք ուներ, ճանաչելի էր...  Այսօր իրար կողք շարած պատահականությունների հավաքածու է: Շիլափլավ է դարձել մեր քաղաքը: Օրինակ` Հյուսիսային պողոտան ի՞նչ կապ ունի մյուս շրջանների հետ: Կամ` նայեք, լուսավորեցին քաղաքը, բայց դրա հետ մեկտեղ այնքան անճաշակություններ արեցին, որ լավն էլ արդեն չի երևում. դեմքը կորցրել է մեր քաղաքը:

-Իսկ մարդի՞կ: Ժամանակը մարդուն ինչպե՞ս է փոխել:
-Մի լավ բան ամեն դեպքում ակնհայտ է՝ համատարած վախի մթնոլորտը, որ կար 30-ականներին, 50-ականներին, 60-ականներին, այսօր վերացել է: Դրա համար երկար տարիներ պահանջվեցին: Շատ էր կոտրել մարդկանց վախը, ստալինյան ռեպրեսիան: Ես երբեք չէի ցանկանա, որ որևէ երկրում նման բան կրկնվեր: Հավատացեք, պատերազմ գնալը, զոհվելը, հերոսանալն ավելի լավ է, քան վախով ապրելը, գաղափարի համար ընտանիքով դատապարտվելը:

Դա մարդկային զարգացումը խոչընդոտող արհեստական արգելք է: Այսինքն` մտածելը, գաղափար ունենալը մահացու մեղք էր: Իսկ ինչի համար է ընդհանրապես գաղափարը տրված՝ իհարկե, մարդկային զարգացում, անցումներ, էվուլուցիա ապահովելու համար:

Մարդն, անկախ որևէ բանից, այդ գաղափարները ստանում է տիզերքից և պետք է իրացնի` հանուն բարօրության: Եթե կտրում են դա, խախտում են բնական շղթան, պետական, ընտանեկան խառնաշփոթ է առաջանում, և խոչընդոտվում է տվյալ երկրի զարգացումը: Ինչ արած` չար մարդու տեսակը միշտ էլ եղել է…

Մենք այսօր բոլորս ուրախանում ենք մեր երիտասարդներով, որ դուրս են գալիս փողոց, պայքարում իրենց իրավունքների համար, ուրախանում ենք, որ տեսնում ենք պայծառ դեմքեր, թարմ մտքեր: Բայց կյանքն է այդպես ստացվել, այսօրվա ղեկավարությունն է, որ նրանց հիմք է տալիս մտածելու, որ կարելի է պայքարել...Առհասարակ հավանում եմ, որ պահանջատիրության մեջ էլ են կուլտուրա դնում մեր երիտասարդները:

-Որն է մեր ժամանակի մարդու խնդիրը:
-Հենց ժամանակի պակասը: Տարբեր բաներ անելու հնարավորություն տեսնելն ու չհասցնելը: Նայում եմ անելիքներիս՝ գործերս կուտակվել են, նոր գրքիս վրա եմ աշխատում՝ տոնածիսական զարդերի, նկարում եմ, տիկնիկներ պատրաստում, կարդում... զգում եմ, որ ժամանակը չի հերիքոմ, ուժերս հատնում են: Աստված մեկին շնորհ է տալիս, մյուսին ուժ: Իհարկե, կան տիտաններ, Ռաֆայելի պես, որ և աստվածային տաղանդ ուներ և ուժ, բայց...եզակիներն են այդպես ծնվում

Եվ մի կարևոր խնդրի մասին էլ խոսեմ այսօրվա մարդու առաջ ծառացած: Նկատում եմ, որ մեր երիտասարդները շատ են տարված իրենց գործով, կարիերա անելով... Ես դրա մեջ վատ բան չեմ տեսնում, բայց դա չպետք է լինի անձնականի, սիրո, ընտանիքի հաշվին: Երիտասարդը այնքան խելացի պիտի լինի, որ դա հենց հիմա հասկանա, հետո ուշ կլինի. ժամանակը հետ չես բերի: Նոբելյան մի մրցանակակրի հարցրել են երջանի՞կ եք, ասել է ոչ...ընտանիք, անձնական կյանք, եթե չունեմ, չեմ ապրել, ինչ երջանկություն: Ու գիտեք ինչ, որ տուն ես գնում, ներս է մտնում մարդը, ոչ թե կոչումը:

-Տիկին Ագուլեցի, ի՞նչ եք կարծում, դուք կարողացե՞լ եք համատեղել:
-Ես ամեն դեպքում ինձ հավատարիմ եմ մնացել: Գիտեք որդուս ծնվելուց հետո որոշեցի մեկուսանալ աշխարհից ինչ-որ չափով, ստեղծել իմ աշխարհը, ապրել իմ աշխարհում, իմ ընտանիքի, իմ արվեստի, իմ մշակույթի համար, ինքնազարգացմամբ զբաղվել, գտնել ինձ:

-Ու գտաք Ձեզ ձեր ագուլիսյան արմատներո՞ւմ, որ Լուսիկ Սամվելյանը դարձավ Ագուլեցի ու սկսեց տարազ կրել:
-Կարծում եմ, եթե ես սպառվեի այլ ոլորտներում, ասենք` դասախոսությամբ զբաղվեի, երբեք չէի կարողանա խորանալ իմ մեջ այնքան, որ ազատ լինեի սոցիումից, ինձ գտնեի ամեն հայկականում ու հասկանայի, որ ընկալելի եմ հայկականում...:

Տարազ կրելը միայն արտաքին հարդարանք չի: Ես ինձ հպարտ եմ զգում, որ տնից դուրս եմ գալիս տարազով: Ես չեմ փորձում դրանով զարմացնել, ես ուղղակի այդպես եմ ուզել: Եթե դա իմ ներաշխարհի հետ համահունչ չլիներ, երբեք չէի կրի: Նման զգեստի կարիք ես զգում էի, բայց բացահայտեցի իմ մեջ ամուսնուս տատիկի օգնությամբ: Մի անգամ՝ որդուս ծնվելուց հետո, նա ինձ նվիրեց մի բուռ արծաթ. գոտիներ, զարդեր, որ բերել էր Վանից: Ինչի՞ հետ պիտի կրեի դրանք: Ու հասկացա՝ ազգային տարազ:

Այդպես ես այնքան խորացա իմ մեջ, որ գտա զուտ ինձ պատկանող աշխարհը` դրանով էլ ելքը, ապրելու իմաստը: Ու այնքանով եմ երջանիկ, որ ինչ անում եմ, իմ երկրում եմ անում, իմ ազգի համար:

Սարսափելի կլիներ, եթե Հայաստանում չապրեի ու չգործեի:


Կարդացեք նաև`
«Երևան style». Բոլոր ժամանակների մեր աղջիկները
«Երևան ռետրո style». Մենք ենք, մեր տղաները



Նկարչուհու աշխատանքներից





5 կերպար Լուսիկ Ագուլեցուց` մինչ տարազ կրելը