Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Ո՜չ, ո՜չ և հազար անգամ ո՜չ, Երվանդ Քոչարին չի կարելի սովորական նկարիչ համարել, հանրածանոթ բնութագրումներն ու մակդիրներն այս դեպքում անիմաստ են: Ինչպես բնորոշել նրան՝ հզո՞ր, թե՞ հանճարեղ. այս երկու գնահատականների միջև թերևս կարելի է տատանվել, չնայած ես հակված եմ երկրորդին...»,- ԽՍՀ և ԽՍՀՄ ժողովրդական նկարիչ Երվանդ Քոչարին մասին ասել է ֆրանսիացի արվեստի պատմաբան Անդրե Պասկալ Լևիսը:

Երվանդ Քոչարը (1899 թ. Թբիլիսի- 1979 թ. Երևան) հայ քանդակագործության և գեղանկարչության ամենանշանավոր ներկայացուցիչներից է, եռաչափ (ծավալային) և կինետիկ գեղանկարչության հիմնադիրներից:
1923 թ. Քոչարը Փարիզում է մեկնում։ Ֆրանսիայում նա 1926 թ. ստեղծում է պլաստիկ-նկարչական նոր արտահայտչաձև «Տարածական նկարչությունը» (Peinture dans l’espace), որը ներառում է ժամանակը որպես լրացուցիչ չորրորդ չափ: «Քոչարի տարածական նկարչությունն արդի արվեստի նվաճումներից է, նշանակալի այնքան, որքան Բրանկուզիի անեղծ ձևերը, Պիկասսոյի և Բրաքի կառուցվածքները... Տարածական նկարչութունը խարխլեց արձանագործության և հարթանկարչության շրջանակը: Այն բարեփոխեց տեսողական օրենքները՝ մի երրորդ ուղի բացելով նկարիչների ու անդակագործների առջև: Եկել է ժամանակը հատուցելու Քոչար արարչագործի պատվո վճարը, որին նա արժանի է իրավամբ»,- ասել է ֆրանսիացի արվեստաբան Վալդեմար Ժորժը:

1936–ին Քոչարը վերադառնում է հայրենիք։ Մեծ արվեստագետի ճակատագիրը դրամատիկ ընթացք է ստանում: Բավական է ասել, որ հայրենիքում Քոչարի առաջին անհատական ցուցահանդեսը բացվել է վերադառնալուց 30 տարի անց միայն՝ 1965 թ.։ Արգելքները, բանտը, մեկուսացումն ազդել են Քոչարի ստեղծագործական ընթացքի վրա:
1948–ին մոմաներկերի գյուտի համար ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհրդին առընթեր Գյուտերի և հայտնագործությունների կոմիտեից ստացել է հեղինակային վկայագիր։

Քոչարի արվեստը իր մեջ ներառում է համաշխարհային հին ու նոր արվեստի, ինչպես և ժամանակակից նորարարական ուղղությունների շատ գծեր ու սկզբունքներ, սինթեզում հայ արվեստի հետ և, չնայած ոճական ու ձևական կողմերի և միջոցների բազմազանությանն ու հարստությանը, մնում է ռեալիստական ամուր հիմքի վրա։

Երվանդ Քոչարի հայտնի արտահայտություններից են. «Ավելի լավ է շտապել, քան ուշանալ», «Մարդը ծնվում է իր անավարտ դեմքով ու բնավորությամբ, բայց նրա ապրելաձևը հղկում ու ավարտում է պակասը», «Սերը միակ բանն է, որ ապրում է, երբ սոված է՝ մեռնում է, երբ կշտանում է» :

«Միասին քայլում ենք Տերյան փողոցով: Ես պատմում եմ. «Մաեստրո, Փարիզում տեսա Ձեր աշխատանքը…ե: Տեսնեմ, դիմացի մայթին է նայում. շրջվել, ինչ-որ մեկին բարևում է: Մեկին բարևեց, մյուսին բարևեց, երրորդին… Հասկացա, որ չի ուզում լսել, հասկացա, որ իմ պատմելուց ցավ է ապրում: Այդպես էլ ուշադրություն չդարձրեց, իմ ոգևորությանը ոչնչով չպատասխանեց: Ես այդ ամբողջի մեջ զգացի նրա ցավի չափը, անկարողությունը՝ վերադառնալ և տեր լինել այն ամենին, որ թողել էր Փարիզում: Երիտասարդների հանդեպ զարմանալի շռայլ էր: Պատրաստ էր գնահատել, գովել, հիանալ: Դա իր մեծության, բարեսրտության, վարպետ լինելու վկայությունն էր անշուշտ, բայց նաև կար փարիզյան վարքագիծը՝ արվեստում, ամենապարզ դրսևորման մեջ գեղեցիկը գնահատելու շնորհը: Մի օր մտանք ջրերի խանութ, վաճառողուհուն ասաց. «Ի՜նչ գեղեցիկ աչքեր ունես»: Վաճառողուհին հիացմունքից հալվեց: Ես երբևէ ուշադիր չէի եղել այդ ջուր վաճառողի խալաթի մեջ պարուրված կնոջ նկատմամբ. նա տեսավ աչքերը՝ խոշոր, գեղեցիկ, հոնքերը՝ շքեղ, թարթիչները՝ թանձր. այդ պահը անմոռնալի էր: Գեղեցիկը միշտ նկատում էր, բարձրաձայնում: … Նա Հայաստանում Մեդեռն արվեստի առաջին դեմքն էր՝ ինքը դա ընդունում էր սիրով, իսկ երբ Սարյանի մասին անպատշաճ արտահայտություններ էին հնչում՝ լռում էր»,- պատմում է Տիգրան Մանսուրյանը:

Աղջիկը ջութակով

Բացօթյա սրճարան

Փարիզի զբոսավայրում

Մերկ տղամարդու ֆիգուր

Խաչատուր Աբովյանի դիմանկարը

Սայաթ-Նովայի դիմանկարը

Դերենիկ Դեմիրճյանի դիմանկարը

Հովհաննես Թումանյանի դիմանկարը

Նատյուրմորտ

Նատյուրմորտ

Արևելյան կանայք  

«Պատերազմի արհավիրք»

«Տեսիլք. Քրիստոսն ու Մարիամ Մագթաղենացին»

Առավոտ

«Առաջին մեղսագործություն»/Նկարչություն տարածության մեջ

Հայկական կեպարվեստ շարքը նպատակ ունի նորելու մեր հիշողությունն ու հարգանքը` հանդեպ հայ արվեստի վարպետների ու դասականների:

Շարքի նախորդ հրապարակումները՝

Կ. Պոլիսից՝ Փարիզ... Կարապետ (Շարլ) Նշանյան (լուսանկարներ)

Ձգտել է ձևի և գույնի սինթեզին… Աշոտ Հովհաննիսյան (լուսանկարներ)

«Իսկական գեղանկարիչ էր»... Հմայակ Ավետիսյան (տեսանյութ, լուսանկարներ)

Բեմանկարչություն, գեղանկարչություն, գրաֆիկա, հոդվածներ և պիեսներ... Գիգո Շարբաբչյան (լուսանկարներ)

«…հայրենիքի ժողովրդական արվեստի կրքոտ սիրահարը»… Հովհաննես (Վանիկ) Շարամբեյան (տեսանյութ, լուսանկարներ)

Իր արվեստին և հասարակությանն ազնվորեն նվիրված նկարիչ… Վրթանես Ախիկյան (լուսանկարներ)

Նկարչի ստեղծագործությունները գրավում են ապրումների անկեղծությամբ, ժամանակի ճիշտ զգացողությամբ… Բաբկեն Քոլոզյան (լուսանկարներ)

«Գրքարվեստի հազվագյուտ վարպետ, հիանալի գեղանկարիչ ու գրաֆիկ»... Անդրանիկ Կիլիկյան (լուսանկարներ)

Պրոֆեսիոնալ ուրույն մոտեցում օֆորտի բնագավառում… Վլադիմիր Այվազյան (լուսանկարներ)

Նրա աշխատանքները նոր խոսք էին Հայաստանի բնանկարային գեղանկարչության մեջ… Խաչատուր Եսայան (լուսանկարներ)

«Հայերը հերոսաբար կռվել գիտեն»... Արտաշես Աբրահամյան (լուսանկարներ)

 «Գույների ասպետ»... Կարեն Սմբատյան (լուսանկարներ)

 «Նա ստեղծում է արվեստ»…Ալեքսանդր Գրիգորյան (լուսանկարներ)

«Հատուկ ուշադրության արժանի երևույթ»... Վրույր Գալստյան (լուսանկարներ)

Անմիջական, ուղղամիտ և ուղղախոս… Սեյրան Խաթլամաջյան (լուսանկարներ)

«Նա ոտաբոբիկ քայլեց Հայաստանով…»… Հենրիկ Սիրավյան (տեսանյութ, լուսանկարներ)

Գրաֆիկական ինքնատիպ գործերի հեղինակ… Տաճատ Խաչվանքյան (լուսանկարներ)

«Ամենաբեղմնավոր ու թերևս ամենահավասարակշռված բեմանկարիչն է մեզանում»... Սերգեյ Արուտչյան (լուսանկարներ)

Խորհրդահայ բեմանկարչության հիմնադիրներից… Միքայել Արուտչյան (լուսանկարներ)

«Պոլիտբյուրոյի առաջին վրձինը»... Դմիտրի Նալբանդյանը (լուսանկարներ)

Պարզ կոմպոզիցիաներ, ճշգրիտ գծանկար... Դավիթ Օքրոյան (լուսանկարներ)

Հայաստան, աշխատավոր ու կենցաղ… Մհեր Աբեղյան (լուսանկարներ)

Հովհաննես Այվազովսկու հետքերով… Էմանուել (Մանուկ) Մահտեսյան (լուսանկարներ)

«…Մինասից առաջ Քամալյան է եղել, ու չենք իմացել»… Մկրտիչ Քամալյան (լուսանկարներ)

Քաղաքացիական շունչը, բանաստեղծական նուրբ ինտոնացիան... Սուրեն Սաֆարյան (լուսանկարներ)

Յուրօրինակ և ինքնատիպ դիմանկարներ... Ենովք Նազարյանց (լուսանկարներ)

«Նա կարողանում է զրուցել բնության հետ»… Հակոբ Հակոբյան (լուսանկարներ)

Հայության կյանքն ու կենցաղը` հյութեղ գույներով… Պոլ Կիրակոսյան (լուսանկարներ)

Սոցռեալիզմ… Սեդրակ Ռաշմաճյան (լուսանկարներ)

«Ջերմ, բարի անկեղծ...»... Հմայակ Արծաթպանյան (լուսանկարներ)

Հայրենիքն ու այն կառուցող մարդիկ… Երանուհի Ասլամազյան (լուսանկարներ)

«Ես իմ երկիրը տեսնում եմ... հնչեղ, լուսավոր, բերկրալի»… Մարիամ Ասլամազյան (լուսանկարներ)

«Խորհրդավոր մարդ, անսովոր խառնվածքով նկարիչ»… Ժիրայր Օրագյան (լուսանկարներ)

Ընտանիք, մայրություն, ոճրագործություն, եղեռն, պատերազմ… Խորեն Տեր-Հարության (լուսանկարներ)

Մայր ժողովրդի ողբերգությունը՝ ստեղծագործության հիմնական թեմա... Սարգիս Խաչատուրյան (լուսանկարներ)

Քնարական, պարզ և հուզական… Հմայակ Հակոբյանը (լուսանկարներ)

«Արուեստը … չի մեռնիր»… Զարեհ Մութաֆյան (լուսանկարներ)

Հմուտ փորագրություններ և անզուգական նկարազարդումներ… Տիգրան Փոլադ (լուսանկարներ)

Բնանկարներ՝ առանց մարդկային կերպարների... Հովհաննես Ալխազյան (լուսանկարներ)